Từ khẩu hiệu du lịch xanh đến áp lực điểm đến (Bài 3)

Khi khẩu hiệu đi nhanh hơn thực tế

Những năm gần đây, Ninh Bình đã ban hành nhiều nghị quyết và chính sách quan trọng nhằm định hướng phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản. Nghị quyết 10-NQ/TU về văn hoá và con người, Nghị quyết 02-NQ/TU về bảo tồn Di sản Tràng An, và Nghị quyết 07-NQ/TU về phát triển du lịch giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2045 là các văn bản then chốt tạo hành lang pháp lý, giúp huy động hệ thống chính trị và cộng đồng cùng tham gia phát triển du lịch.

Nhờ định hướng đúng đắn, hình ảnh Ninh Bình liên tục được vinh danh trên các bảng xếp hạng quốc tế, từ “Top điểm đến thân thiện nhất thế giới” (Booking.com, 2023), “Điểm đến đáng trải nghiệm nhất hành tinh” (Forbes, 2023) đến danh hiệu “Best of the Best” dành cho Tràng An do TripAdvisor trao tặng năm 2025. Lượng khách đến tỉnh tăng mạnh qua từng năm, góp phần thúc đẩy các ngành kinh tế khác.

Tuy vậy, tốc độ tăng trưởng nhanh cũng đặt ra những yêu cầu mới đối với công tác quản lý điểm đến. Một số khu vực du lịch nổi bật như Tràng An, Tam Cốc – Bích Động hay Bái Đính chịu áp lực lớn vào mùa cao điểm, kéo theo yêu cầu tăng cường công tác thu gom rác thải, đảm bảo gìn giữ cảnh quan và điều tiết dòng khách hợp lý. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức về môi trường và giảm thiểu rác thải nhựa trong du lịch vẫn cần thêm thời gian để lan tỏa sâu hơn trong cộng đồng và du khách.

Ở khu vực cộng đồng – lực lượng được xác định là một trong những chủ thể quan trọng của du lịch bền vững – kỹ năng phục vụ, ý thức bảo vệ môi trường và khả năng tham gia vào các mô hình dịch vụ chuyên nghiệp vẫn cần được tiếp tục nâng cao. Điều này ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của loại hình du lịch cộng đồng, dù đã có nhiều mô hình bước đầu phát huy hiệu quả.

Nhìn chung, sự phát triển du lịch nhanh đòi hỏi hạ tầng, năng lực quản lý, cũng như hoạt động bảo tồn phải được nâng cấp tương xứng để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững và giữ gìn giá trị Di sản Tràng An trước áp lực tăng trưởng.

Cân bằng giữa phát triển và bảo tồn – khoảng cách còn dài

Để thu hẹp khoảng cách giữa mục tiêu đề ra và thực tiễn triển khai, Ninh Bình đã thực hiện nhiều nhóm giải pháp. Trong công tác quản lý di sản, tỉnh chú trọng rà soát quy định, hướng dẫn và đẩy mạnh tuyên truyền để người dân nhận thức đầy đủ hơn về vai trò của di sản đối với sự phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, mức độ chuyển biến giữa các khu vực vẫn chưa đồng đều, đặc biệt tại những nơi có hoạt động du lịch mang tính tự phát.

Về phát triển hạ tầng, các dự án trong khu vực di sản được yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt về chiều cao, mật độ xây dựng và ranh giới bảo vệ, nhằm đảm bảo sự hài hòa với cảnh quan thiên nhiên. Dù vậy, ở các vùng giáp ranh, việc kiểm soát nguy cơ tác động đến môi trường và cảnh quan cần tiếp tục được chú trọng hơn để theo kịp tốc độ phát triển.

Tỉnh cũng triển khai nhiều giải pháp nhằm phân bổ lại dòng khách, như tổ chức sự kiện quanh năm, đa dạng hóa sản phẩm và phát triển các khu vực vệ tinh. Tuy nhiên, lượng khách vẫn chủ yếu tập trung tại các điểm đến truyền thống, khiến việc giảm áp lực cho các khu vực này chưa đạt được như kỳ vọng.

Du lịch cộng đồng – một định hướng quan trọng của du lịch xanh – dù đã có những mô hình hiệu quả như homestay sinh thái, trải nghiệm nông nghiệp hay khai thác bản sắc văn hóa Mường, nhưng quy mô còn nhỏ, thiếu sự liên kết và khả năng nhân rộng. Nguồn lực đào tạo kỹ năng, nâng cao nhận thức, cũng như hỗ trợ tiếp cận chính sách vẫn cần được tăng cường để phát triển mạnh mẽ hơn.

Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ trong quản lý du lịch, như theo dõi lượng khách, quản lý rác thải hay cảnh báo môi trường, đang là yêu cầu cấp thiết. Một số giải pháp số đã được triển khai, nhưng vẫn cần hoàn thiện hệ thống đồng bộ để đáp ứng yêu cầu quản trị hiện đại tại một điểm đến có lượng khách lớn như Ninh Bình.

Có thể thấy, dù Ninh Bình có định hướng rõ ràng và nỗ lực mạnh mẽ, nhưng để đạt được mục tiêu du lịch xanh – bền vững một cách toàn diện, tỉnh cần tiếp tục những chuyển biến sâu rộng và mang tính hệ thống hơn.

Con đường đi tới du lịch xanh phải bắt đầu từ cộng đồng

Trong chiến lược phát triển du lịch bền vững, Ninh Bình xác định cộng đồng là yếu tố quan trọng. Các chính sách hỗ trợ như Nghị quyết 105 về phát triển nhà ở truyền thống và homestay tạo điều kiện để người dân tham gia sâu hơn vào hoạt động du lịch.

Tuy nhiên, trên thực tế, mức độ tham gia và hưởng lợi của cộng đồng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Nhiều hộ gia đình mới chỉ tham gia ở mức dịch vụ cơ bản, trong khi kỹ năng phục vụ, quản lý và bảo tồn cần được tiếp tục nâng cao.

Những mô hình đã có, như homestay sinh thái tại Ninh Hải, trải nghiệm nông nghiệp ở Tam Cốc hay du lịch văn hoá Mường tại Nho Quan, cho thấy hướng phát triển đúng đắn. Để nhân rộng, cần tăng cường đào tạo, chuẩn hóa mô hình, thúc đẩy liên kết giữa cộng đồng – doanh nghiệp – chính quyền và hỗ trợ tiếp cận nguồn lực phù hợp. Việc quảng bá sản phẩm du lịch cộng đồng cũng cần được thực hiện bài bản nhằm nâng cao hiệu quả và tạo động lực phát triển.

Ứng dụng công nghệ sẽ hỗ trợ quan trọng trong việc cân bằng bảo tồn – phát triển, thông qua các công cụ theo dõi sức chịu tải, quản lý lượng khách, giám sát môi trường và số hóa thông tin di sản. Đây là phương thức giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời bảo vệ tài nguyên trước áp lực của lượng khách ngày càng tăng.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, Ninh Bình đang đứng trước giai đoạn quan trọng, với nhiều lợi thế để trở thành trung tâm du lịch và công nghiệp văn hóa của vùng Đồng bằng sông Hồng. Tài nguyên tự nhiên, bản sắc văn hóa và sự ghi nhận của quốc tế là nền tảng quan trọng để tỉnh tiếp tục phát triển.

Để giữ vững vị thế và hướng tới mục tiêu bền vững, Ninh Bình cần tiếp tục kiên trì với định hướng nâng cao chất lượng dịch vụ, phát huy vai trò cộng đồng và ứng dụng công nghệ trong quản lý. Du lịch xanh không chỉ dừng ở việc giảm rác thải hay sử dụng vật liệu thân thiện, mà là cách phát triển hài hòa giữa bảo tồn di sản, tạo sinh kế ổn định cho người dân và mang lại trải nghiệm tích cực cho du khách./.

Bài 4: Sức nóng của du lịch và sự lạc lõng của người dân