Từ cây mọc hoang
Chè vằng (có tên khoa học Jasminum subtriplinerve) là loại cây bụi nhỏ, thân cứng, từng đốt vươn dài hàng chục mét, phân nhánh nhiều… Có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, làm nhanh tái tạo tổ chức, làm mau lành vết thương và không độc, hỗ trợ tiêu hóa, lợi sữa, thanh nhiệt.
Trước đây, tại xã Cẩm Duệ, cây chè vằng mọc tự nhiên trên các vùng đồi núi, người dân nơi đây thường hái lá chè vằng tự nhiên để dùng trong gia đình. Sau đó, một số hộ dân trong vùng đã đưa cây chè vằng về trồng với quy mô nhỏ để sử dụng phục vụ nhu cầu hàng ngày. Theo thời gian, nhu cầu sử dụng cây chè vằng ngày càng tăng nên các hộ gia đình đã mở rộng diện tích và phát triển thành cây hàng hóa, mang lại thu nhập cho gia đình.
Nhận thấy tiềm năng kinh tế từ loài cây này, nhiều hộ dân đã từng bước mở rộng diện tích, đầu tư công nghệ trồng chè vằng thay thế cho các loại cây hiệu quả thấp để tạo ra sản phẩm hàng hóa, mang lại thu nhập cao.
Gia đình bà Nguyễn Thị Tân (thôn Mỹ Sơn, xã Cẩm Duệ) là một trong những hộ đầu tiên đưa cây chè vằng về trồng trên đất vườn đồi của địa phương. Đến nay, bà Tân đã trồng chè vằng được 15 năm.
Bà Tân chia sẻ: Trước đây, cây chè vằng này mọc hoang trong rừng, sau đó tôi đưa về nhà trồng từ vài luống quanh nhà để nấu nước uống, thấy hiệu quả nên đến nay đã mở rộng lên hơn 4 sào.
Theo bà Tân, kỹ thuật trồng chè vằng không khó, chỉ cần làm đất bón phân chuồng, trồng xong tấp tủ rơm rạ để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại mọc là cây có thể sinh trưởng phát triển tốt. Thời gian từ khi trồng đến thu hoạch lứa đầu tiên khoảng 8 tháng, sau đó, cứ 3 - 4 tháng là cho thu hoạch một lứa.
Còn gia đình bà Nguyễn Thị Xuân (thôn Mỹ Sơn, xã Cẩm Duệ) cũng đã trồng cây chè vằng hơn 13 năm nay. Trước đây, trong vườn nhà bà trồng lạc, đậu và các loại cây trồng khác nhưng có hiệu quả kinh tế thấp. Sau đó, bà chuyển sang trồng chè vằng.
Chè vằng vốn là loài cây mọc hoang dã, ít sâu bệnh, có khả năng chịu hạn tốt, dễ thích nghi với điều kiện khắc nghiệt và cho năng suất khá cao. Chè vằng có thể nhân giống bằng cách gieo hạt, dâm cành từ cây mẹ. Tuy nhiên để cây phát triển khỏe mạnh và cho chất lượng tốt, người dân thường lựa chọn bằng cách gieo hạt từ những giống cây tốt và khỏe. Còn đối với dâm cành, thường chọn những cây mẹ đang phát triển tốt, khỏe. Mỗi cành được cắt từ khoảng 20 - 30 cm, dâm xuống đất ẩm khoảng 20 ngày, khi bắt đầu ra rễ thì tiến hành làm bầu và 20 ngày sau mới đem ra đất để trồng.
Chè vằng được trồng theo hố, mỗi hố cách nhau từ 0,5 - 0,7 mét, hàng cách hàng 40 cm. Trước khi trồng sử dụng hỗn hợp phân chuồng hoai mục, phân lân và một ít vôi bột để cân bằng lại các khoáng chất trong đất. Qúa trình chăm sóc người trồng phải thường xuyên làm cỏ và vun gốc cho cây. Đặc biệt để tăng năng suất chất lượng sản phẩm, người dân xã Cẩm Duệ đã bắt đầu ứng dụng khoa học kỹ thuật và sử dụng phân bón hữu cơ để bón cho cây trồng tạo ra sản phẩm sạch, an toàn cung cấp cho người tiêu dùng.
Khi cây chè vằng đã phát triển, cứ mỗi đợt thu hoạch xong, tiến hành xới đất, bón phân chuồng hoai mục để cây đâm chồi là lại có thu hoạch, cây chè cứ thế phát triển mà không phải trồng lại.
Phát triển hàng hóa và xây dựng thương hiệu
Theo người dân trồng chè, chè vằng không lo khâu tiêu thụ, cứ thu hoạch xong phơi khô là có thương lái đến lấy. Có hộ lại nấu thành cao vằng, nấu được cao vằng tuy mất khá nhiều thời gian và công sức nhưng lợi nhuận cao hơn.
Bà Tân cho biết: Mỗi năm tôi thu được hơn 1,5 tấn chè khô, bán giá từ 50 nghìn đồng/kg, trừ chi phí lãi gần hơn 90 triệu. So với các loại cây trồng khác chè vằng dễ trồng, dễ chăm sóc và đưa lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Mô hình trồng chè vằng trên đất đồi được người dân xã Cẩm Duệ, thử nghiệm trồng từ năm 2015. Từ một vài hộ trồng cây chè vằng ban đầu đến nay toàn xã đã có 20 hộ dân trồng chè vằng, tập trung tại các thôn vùng đồi như Mỹ Yên, Mỹ Sơn, Mỹ Phú… Nhiều hộ gia đình đã chủ động xây dựng mô hình trồng, thu hái, chế biến sơ bộ sản phẩm chè vằng sấy khô và nấu cao vằng để cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh.
Theo chia sẻ của các hộ dân, việc trồng và chăm sóc chè vằng không khó, mỗi năm thu hoạch 3 lứa chè và mang lại nguồn thu nhập khá ổn định. Mỗi kilogam chè vằng khô hiện đang được bán với giá từ 50 ngàn đồng. Còn cao chè vằng có giá khoảng 2 triệu đồng/kg. Từ hiệu quả kinh tế khá cao, chính quyền địa phương đang tiếp tục khuyến khích người dân đầu tư chế biến sâu, mở rộng diện tích trồng cây chè vằng trên vùng đất đồi.
Ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch UBND xã Cẩm Duệ cho biết: Cây chè vằng ít công chăm sóc, nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn các cây khác như sắn, khoai, lạc. Cùng với việc mở rộng diện tích, chính quyền địa phương đang phối hợp với các đơn vị chuyên môn hỗ trợ bà con áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trồng theo hướng hữu cơ. Cùng với đó định hướng người dân đầu tư máy móc hiện đại sản xuất, chế biến sâu và đa dạng sản phẩm, từng bước xây dựng chè vằng thành sản phẩm OCOP của địa phương nhằm nâng cao giá trị kinh tế, phát triển bền vững loại cây dược liệu này.
Việc mở rộng diện tích và áp dụng các tiến bộ khoa học vào trồng cây chè vằng trên đất vườn đồi xã Cẩm Duệ sẽ góp phần nâng cao giá trị sản phẩm, mở ra hướng phát triển kinh tế mới, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương.
