TP.HCM đang tính đến phương án cải tạo xe máy chạy xăng thành xe điện như một hướng đi khả thi trong lộ trình xanh hóa giao thông đô thị. Đề xuất này được Sở Xây dựng thành phố gửi tới Cục Đăng kiểm Việt Nam, nhằm bổ sung quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc chuyển đổi động cơ, tạo cơ sở pháp lý để triển khai rộng rãi trong tương lai. Sáng kiến được nêu ra sau khi Sở làm việc với Công ty TNHH TM & DV Motorcycles TV, đơn vị phát triển hệ thống hoán cải xe máy sang điện theo mô hình hybrid.
Theo đánh giá của Sở, đây là một hướng đi tiềm năng, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và chuyển đổi năng lượng sạch trong lĩnh vực giao thông. Motorcycles TV đề xuất giải pháp tích hợp song song động cơ xăng và điện trên cùng một phương tiện, giúp người dùng có thể chuyển đổi linh hoạt giữa hai chế độ vận hành. Hệ thống bao gồm ba bộ phận chính: động cơ điện, pin và bộ chuyển đổi, có khả năng tận dụng lực phanh để tái tạo năng lượng, truyền điện ngược về động cơ, từ đó tiết kiệm nhiên liệu và giảm khí thải.
Ông Nguyễn Thạch Lân - Tổng Giám đốc Motorcycles TV cho biết mục tiêu hướng đến là nhóm xe máy cũ, chiếm phần lớn trong khoảng 77 triệu xe đang lưu hành trên cả nước. Trong số đó, ước tính hơn 55 triệu xe không còn đáp ứng tiêu chuẩn khí thải. “Giải pháp hoán cải giúp người dân tiết kiệm chi phí, không phải mua xe mới và giảm lượng rác thải công nghiệp từ phương tiện bị loại bỏ,” ông nói.
Cấu trúc hệ thống được thiết kế đơn giản, không can thiệp vào công suất động cơ gốc, mà chỉ bổ sung thêm mô-tơ điện ở bánh trước hoặc sau. Pin và bộ chuyển đổi được đặt trong cốp hoặc thùng chứa, giữ nguyên kết cấu tổng thể của xe. Khi di chuyển qua vùng kiểm soát khí thải, người dùng chỉ cần bấm nút để chuyển sang chế độ điện. Kết quả thử nghiệm cho thấy, xe có thể di chuyển tới 150 km với 1 lít xăng và 1 kWh điện - chi phí chỉ khoảng 23.000 đồng, rẻ hơn một nửa so với xe chạy xăng hoàn toàn. Pin dung lượng 1 kWh giúp xe đi được 40-50 km bằng điện, phù hợp cho việc sử dụng trong các khu vực phát thải thấp.
Chi phí lắp đặt hệ thống chuyển đổi được ước tính dưới 10 triệu đồng, tương đương một nửa giá xe máy điện phổ thông hiện nay. Tuy nhiên, theo ThS Lê Ngọc Chung (Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn), việc triển khai đại trà sẽ gặp không ít thách thức kỹ thuật và quản lý. Ông cho rằng, việc xây dựng quy chuẩn an toàn và môi trường chung cho hàng chục triệu xe với nhiều mẫu mã, niên hạn khác nhau là điều “rất khó thống nhất”. Ngoài ra, hệ thống kiểm định sau cải tạo cần được đầu tư đồng bộ cả về nhân lực và thiết bị để đảm bảo an toàn, điều mà hiện nay pháp lý vẫn chưa quy định cụ thể.
PGS.TS Phạm Xuân Mai - nguyên Trưởng khoa Kỹ thuật Giao thông, ĐH Bách khoa TP.HCM nhận định, mô hình hybrid chỉ nên xem là giải pháp chuyển tiếp, không phải hướng phát triển lâu dài. Ông cho rằng các hãng lớn như Honda hay Yamaha từng phát triển xe lai xăng - điện, song giá thành cao và cấu trúc phức tạp khiến dòng xe này chưa phổ biến. Việc tự ý cải tạo xe khi chưa có hướng dẫn từ nhà sản xuất cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro kỹ thuật, do thay đổi thiết kế gốc vốn được tính toán theo tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt.
Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Tô An - Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, việc chuyển đổi động cơ xăng sang điện “về mặt kỹ thuật là khả thi”, song phải đảm bảo tuyệt đối an toàn, đặc biệt là nguy cơ cháy nổ khi cùng lúc tồn tại bình xăng và pin điện. Các phương tiện sau khi hoán cải cũng sẽ phải đăng ký lại với cơ quan công an, tương tự như quy trình thay đổi kết cấu hiện nay. Ông nhấn mạnh, mọi đề xuất đều cần được thử nghiệm thực tế, đánh giá tính khả thi và đối chiếu với kinh nghiệm quốc tế trước khi ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
Hiện TP.HCM có khoảng 11 triệu xe máy chiếm 85% phương tiện lưu thông hằng ngày. Thành phố dự kiến thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) từ năm 2026 tại trung tâm, Cần Giờ và Côn Đảo, hạn chế xe xăng không đạt chuẩn. Giai đoạn đầu áp dụng cho xe dịch vụ và ô tô thương mại, sau đó mở rộng sang xe máy. Dự kiến khoảng 400.000 xe máy xăng của tài xế công nghệ sẽ được chuyển đổi sang điện, góp phần hiện thực hóa mục tiêu giao thông xanh và phát triển bền vững.
