Dự hội thảo có đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, và đại diện Tổ chức Đa văn hóa Hàn Quốc; Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) Việt Nam; Liên chi Hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA)l Tổ chức Climate Bond Innitiatives (CBI); Viện Môi trường Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Cùng với đó là đại diện các doanh nghiệp, tổ chức cũng như cán bộ, giảng viên của các cơ sở giáo dục đại học, học viện và các cơ quan truyền thông, báo chí.
PGS.TS. Bùi Hữu Toàn, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Học viện Ngân hàng: Phát triển xanh là một chủ đề mang tính thời sự toàn cầu, đòi hỏi sự chung tay của tất cả các quốc gia, và Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ qua hàng loạt chủ trương và kế hoạch cụ thể. Trên trường quốc tế, Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu với cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 và tham gia sáng kiến làm mát toàn cầu cùng với hơn 60 quốc gia khác.
Để hiện thực hóa các cam kết này, tài chính đóng vai trò then chốt, trong đó ngành ngân hàng chính là “kênh dẫn mạch” để cung cấp nguồn lực cho các hoạt động hướng đến phát triển bền vững. Thời gian qua, ngành ngân hàng Việt Nam đã có những bước đi tích cực, nhưng đồng thời vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết đồng bộ, từ việc hoàn thiện cơ chế tài chính xanh đến xác định rõ điều kiện cho các doanh nghiệp xanh. Hội thảo lần này trở thành cơ hội để các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách trong và ngoài nước, cùng nhau trao đổi, chia sẻ và cung cấp những giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy tiếp cận tài chính xanh.
Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường): Biến đổi khí hậu là vấn đề toàn cầu và tất cả các quốc gia trên thế giới đều phải chung tay vì mục tiêu chung. Tại COP26 Việt Nam đã cam kết sẽ đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 với sự hỗ trợ của quốc tế về tài chính và công nghệ.
Để thực hiện được mục tiêu, một trong những giải pháp quan trọng là chuyển dịch năng lượng từ nâu sang xanh. Tuy nhiên quá trình chuyển dịch không đơn giản, phải mất thời gian, công nghệ, tài chính. Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới để đạt phát thải ròng bằng 0 thì từ nay đến 2040 Việt Nam cần 360 tỷ USD, trong khi GDP khoảng 450-500 tỷ USD. Như vậy, con số để chuyển đổi rất lớn, cần huy động cả hệ thống chính trị, tư nhân, các định chế tài chính,…
Thời gian qua các ngân hàng thương mại Việt Nam đã nỗ lực để bổ sung nguồn tài chính, song con số vẫn còn khiêm tốn. Sau COP26 các định chế đã cam kết tài trợ khoảng 130.000 tỷ USD để đặt chống biến đổi khí hậu trở thành trọng tâm trong hoạt động kinh doanh, nếu Việt Nam có thể tiếp cận được các nguồn tài chính xanh này thì có thể đạt được mục tiêu Net Zero vào 2050.
Tuy nhiên, hiện các khái niệm tài chính xanh vẫn chưa rõ ràng và chưa đề cập một cách toàn diện nên cần hoàn thiện hành lang pháp lý. Vừa qua, Bộ Tài Nguyên và Môi trường đã trình Chính phủ xem xét bộ tiêu chí tài chính xanh, trong đó có 7 lĩnh vực xem xét được cấp tài chính xanh. Đồng thời, cần tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp, các dự án đầu tư gắn với tiêu chí xanh. Về nguyên tắc các doanh nghiệp cam kết giảm phát thải nhà kính sẽ được cấp tín chỉ các bon. Điều này rất quan trọng vì thị trường các bon kiểm soát khoảng 20% phát thải toàn cầu.
Ông Tô Trần Hoà, Phó Vụ trưởng Vụ phát triển thị trường, Ủy ban chứng khoán Nhà nước: Thực trạng của thị trường vốn xanh hiện nay còn nhiều hạn chế. Gần nhất vào năm 2024, các tổ chức mới huy động được 8.000 tỷ đồng trái phiếu xanh, nếu so với con số trái phiếu đã huy động trong năm 2024 thì con số này chỉ chiếm khoảng 1%. Hiện thị trường Việt Nam chưa có tiêu chí tín dụng xanh, các hoạt động phát hành này đều sử dụng tiêu chuẩn quốc tế. Việc này đặt ra yêu cầu Việt Nam cần có những tiêu chí xanh để các tổ chức có căn cứ để phát hành.
Về khung pháp lý, thị trường tài chính Việt Nam đã đề cập đến phát triển tín dụng xanh, song những chính sách này mới mang tính nghị định và định hướng, cần phải hoàn thiện thêm. Từ năm 2021, “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050” đã được Chính phủ ban hành với mục tiêu giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP, xanh hóa các ngành kinh tế, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn.
Đồng thời, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP cũng đưa ra quy định về các danh mục dự án được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh. Ngoài ra, Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đã đặt mục tiêu phát triển các công cụ tài chính xanh, tài chính bền vững.
Mới đây nhất, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng đề cập đến việc đẩy mạnh phát triển tín dụng xanh. Nhà nước có cơ chế hỗ trợ lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG).
Bà Trần Bảo Minh, Cán bộ tài chính bền vững, Viện Tăng trưởng Xanh toàn cầu (GGGI Việt Nam): GGGI Việt Nam đã nỗ lực thực hiện sứ mệnh tăng trưởng xanh giúp các thành viên tăng trưởng bền vững trong thời gian qua. Ban đầu, GGGI Việt Nam chủ yếu hỗ trợ về chính sách, hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng, tài chính bền vững, khởi nghiệp. Từ 2022 đến nay GGGI Việt Nam tham gia hỗ trợ phát hành trái phiếu xanh.
Để bảo đảm thực hiện cam kết đã đề ra, GGGI đang thực hiện nhiều dự án hỗ trợ tăng trưởng xanh tại Việt Nam , tiêu biểu là như: Chương trình sẵn sàng cho trái phiếu xanh Việt Nam (từ 2020-2025) với mục tiêu thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh.
Ông Phạm Nam Hưng, đại diện Phòng Thị trường các-bon, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường): Xây dựng và vận hành thị trường các-bon tại Việt Nam là yếu tố then chốt để hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050. Tại Việt Nam, các bước chuẩn bị đã được triển khai tích cực. Đến cuối năm 2023, đã có 2.166 doanh nghiệp thuộc diện bắt buộc thực hiện kiểm kê khí nhà kính, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc tham gia vào mục tiêu chung về giảm phát thải.
Về lộ trình phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam gồm ba giai đoạn. Giai đoạn đầu từ 2015-2017: Chuẩn bị và thí điểm, tập trung vào hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng cơ sở hạ tầng để vận hành sàn giao dịch. Giai đoạn tiếp là tới 2028, chính thức vận hành sàn giao dịch các-bon. Và giai đoạn cuối tới năm 2030, mở rộng và kết nối thị trường trong nước với thị trường khu vực và thế giới, hướng đến tích hợp toàn diện với hệ sinh thái tài chính khí hậu toàn cầu.
Ông Trương Gia Bảo, Phó chủ tịch, Tổng thư ký Liên chi Hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA): Hiện trên cả nước đang có 435 khu công nghiệp (KCN), dự kiến giai đoạn 2025-2030 sẽ tăng lên 1.000 KCN và sau 2030 sẽ có hơn 3.000 KCN trên cả nước. Đây là đối tượng có ảnh hưởng rất lớn bởi các tiêu chuẩn về tăng trưởng xanh, trong đó có thuế liên quan đến Net-Zero.
Đối với doanh nghiệp, quan điểm Net-Zero là sự cân bằng nhà kính, nghĩa là lượng phát thải khí CO2, metan từ hoạt động được bù đắp hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo, tái chế, thu giữ các bon hoặc hấp thụ tự nhiên, giảm tác động biến đổi khí hậu.
Một trong những điều được KCN quan tâm là cách thu hút FDI xanh. Do đó cần khuyến khích thành lập các doanh nghiệp tái chế và cơ sở phân loại cung cấp dịch vụ cho các công ty thuê đất KCN. Đồng thời, xem xét lại các mô hình kinh doanh để cải thiện quản lý năng lượng, nước và chất thải tại cấp công viên.
Thách thức hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu cao, việc xây dựng cơ sở hạ tầng xanh đòi hỏi vốn lớn, ước tính trung bình hàng trăm triệu USD cho mỗi KCN. Ngoài ra, việc thiếu nhân lực chất lượng cao, do lực lượng lao động ở Việt Nam chủ yếu được đào tạo cho các ngành công nghiệp truyền thống cũng gây nên nhiều cản trở trong quá trình thu hút nguồn vốn xanh. Bên cạnh đó là khung pháp lý chưa đồng bộ và hạn chế về nhận thức và cam kết.
Ông Nguyễn Thăng Long, đại diện Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính): Thời gian qua, Bộ Tài chính đã có nhiều giải pháp cụ thể nhằm khuyến khích phát hành trái phiếu xanh, trong đó bao gồm việc xây dựng các quy định cụ thể để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch cho thị trường tài chính xanh.
Nghị định 08 cũng đã quy định rõ về việc phát hành trái phiếu tài chính xanh, đặc biệt là yêu cầu về việc phân bổ nguồn thu từ trái phiếu xanh đúng mục đích đã cam kết. Đáng chú ý, để nhận được ưu đãi tài chính dành cho trái phiếu xanh, các dự án và trái phiếu phát hành phải được thẩm định và thông qua bởi Chính phủ, nhằm kiểm soát nguồn vốn, đảm bảo những dự án “xanh” được tiếp cận các chính sách hỗ trợ và ưu đãi đặc biệt.
Điều này cho thấy, trái phiếu xanh không chỉ là một công cụ tài chính đơn thuần, mà là một cơ chế đòi hỏi sự minh bạch, giám sát chặt chẽ và có định hướng chiến lược rõ ràng. Trong bối cảnh Việt Nam cam kết mạnh mẽ với các mục tiêu phát triển bền vững và khí hậu, việc hoàn thiện chính sách, làm rõ cơ chế ưu đãi và tăng cường triển khai thực tế sẽ là chìa khóa để mở rộng thị trường tài chính xanh trong thời gian tới.
Bà Phí Thị Minh Nguyệt, đại diện Climate Bond Innitiatives (CBI): Để phát triển tổng thể thị trường tài chính xanh cần quá trình dài và có 3 vấn đề cần phải lưu tâm. Đầu tiên cần xác định được đâu là dự án xanh, điều này liên quan đến khái niệm xanh và phân loại xanh. Thứ hai, về các cơ chế hỗ trợ phát triển, trong quá trình nghiên cứu, sự hỗ trợ mạnh mẽ của Chính phủ là rất cần thiết. Thứ ba, cần tăng cường trái phiếu xanh chính phủ như ý tưởng ban đầu, từ đó kích hoạt phát triển trái phiếu xanh.
TS. Lê Xuân Chung, Giám đốc Trung tâm Vật lý hạt nhân, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ): Năng lượng hiện đang đóng góp khoảng 26,5% vào lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Trong khi đó, điện hạt nhân lại được coi là một nguồn năng lượng sạch, phát thải khí nhà kính rất thấp, có tiềm năng lớn trong phát triển bền vững.
Tại Việt Nam, dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận từng được xây dựng trong giai đoạn 2009 - 2016 nhưng sau đó đã bị tạm dừng. Tuy nhiên hiện nay, Việt Nam quyết tâm tái khởi động điện hạt nhân vào cuối năm 2024, đặt mục tiêu phát triển trong vòng 5 năm tới. Với nguồn nhân lực hơn 2.000 chuyên gia, kỹ sư được đào tạo bài bản, tin tưởng ngành năng lượng hạt nhân tại Việt Nam sẽ hoàn thành được mục tiêu đã đề ra.
