Những sản phẩm đậm đà bản sắc xứ Nghệ
Tính đến nay, Nghệ An đã có gần 750 sản phẩm OCOP đạt chuẩn từ 3 sao trở lên. Các sản phẩm thuộc nhiều nhóm ngành như thực phẩm, đồ uống, thủ công mỹ nghệ, thảo dược… ngày càng khẳng định chất lượng, phong phú, đa dạng... thị trường tiêu thụ ngày càng mở rộng.
Nhiều sản phẩm xuất phát từ những làng nghề, nghề truyền thống mang đậm bản sắc vùng miền như: Nhút Thanh Chương, Tương Nam Đàn, lươn đồng Yên Thành, bánh đa xứ Lường, kẹo lạc Đô Lương, Cam Xã Đoài, thổ cẩm Hoa Tiến, mây tre đan, trà sen Quê Bác… Đây là những “sứ giả” văn hoá của mỗi địa phương, mang hơi thở hồn quê xứ Nghệ.
Ở xã Kim Liên, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Phạm Kim Tiến đã nung nấu hoài bão làm giàu trên quê hương từ loại cây trồng đặc trưng là cây sen. Năm 2019, Hợp tác xã (HTX) Sen Quê Bác thành lập đã xác định sứ mệnh tập trung vào sản xuất, trồng, chăm sóc và bảo tồn các giống sen quý; đồng thời, tạo ra thêm các giống sen có năng suất cao, chất lượng tốt, phù hợp với điều kiện sản xuất trên nhiều vùng đất khác nhau.
HTX hiện có 60 héc ta trồng sen, hợp tác với hàng chục hộ nông dân trong và ngoài xã, cung cấp giống, vật tư và bao tiêu sản phẩm đầu ra. Quy trình trồng sen tại đây được kiểm soát chặt chẽ theo hướng hữu cơ, hạn chế tối đa hóa chất, hướng đến chứng nhận tiêu chuẩn nông nghiệp xanh.
“Từ cây sen, HTX đã phát triển được hàng chục sản phẩm OCOP và có nhiều sản phẩm đạt từ 3- 4 sao như trà tâm sen, hạt sen sấy khô, trà ướp bông sen, trà Liên tu… HTX cam kết giữ gìn bản sắc, chất lượng và an toàn thực phẩm. Mỗi sản phẩm đều là tinh túy của đất trời Kim Liên, chứa đựng tinh thần dân tộc, truyền thống văn hóa và sự tận tụy của người trồng sen”, ông Tiến chia sẻ.
HTX còn phát triển du lịch địa phương bằng các hoạt động trải nghiệm như tổ chức các đoàn học sinh, sinh viên, cơ quan… tham gia hoạt động trải nghiệm như hái sen, trồng sen, các trò chơi dân gian như bắt cá hồ sen, kéo co, hát ví dặm… thúc đẩy du lịch địa Phương dựa trên các giá trị bản địa. Dự định sắp tới HTX Sen quê Bác sẽ sản xuất các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ sen như túi, quạt, mũ, nón, tranh sen …
Ông Lê Trung Hòa, Chủ tịch UBND xã Kim Liên cho biết: “Sen vừa mang lại hiệu quả kinh tế, vừa tạo cảnh quan môi trường xanh - sạch - đẹp. Tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương, đặc biệt là phụ nữ và người lớn tuổi. Địa phương đặt mục tiêu xây dựng làng nghề sen, gắn với phát triển nông thôn mới kiểu mẫu, tôn vinh nét đẹp truyền thống của làng Sen - quê Bác”.
Theo ông Trần Xuân Cường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An, cây sen không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà còn mang giá trị biểu tượng về tinh thần, văn hóa và tâm linh. Nghệ An cần phát huy thế mạnh vùng nguyên liệu để xây dựng thương hiệu sen quốc gia, gắn với phát triển du lịch xanh và kinh tế tuần hoàn.
Còn tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Thái là một di sản văn hóa quý giá. Nét độc đáo của thổ cẩm Hoa Tiến là bảo tồn những giống tằm địa phương cùng quá trình canh tác dâu, trồng bông thủ công.
Bà con nơi đây biết sử dụng một số nguyên liệu tự nhiên từ cây, củ, quả có sẵn trong vườn, trong rừng để chế thuốc nhuộm màu. Đến nay, Hoa Tiến đã chế được 52 màu để nhuộm cho nhiều chất liệu (vải tằm thô, lụa, vải bông, vải linen).
Với mục tiêu khôi phục, bảo tồn và gìn giữ những giá trị văn hóa của thổ cẩm Hoa Tiến, HTX làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến được thành lập, các hộ dân liên kết, hỗ trợ nhau để sản xuất. Năm 2019, HTX làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến có các sản phẩm khăn, chân váy, khăn trải bàn đạt tiêu chuẩn 4 sao OCOP.
Hiện sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến không những có mặt ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hội An, Huế, Sa Pa mà còn chinh phục được cả thị trường các nước Lào, Thái, Đức, Pháp, Australia, Canada, Nhật…, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động làng nghề tại địa phương.
Theo Nghệ nhân dân gian Sầm Thị Bích, Giám đốc HTX làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến, HTX luôn sáng tạo những hoa văn mới, những mặt hàng thổ cẩm có tính ứng dụng cao để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
"Từ đó, cho ra những sản phẩm phù hợp, đáp ứng từng phân khúc mà thị trường cần, phát triển thương hiệu “Hoa Tien Brocade” vươn xa hơn thông qua các hoạt động du lịch, thương mại, liên kết với các sản phẩm dệt thổ cẩm truyền thống từ HTX và các dân tộc ở nhiều địa phương khác và xuất đi các nước Châu Âu”, bà Bích chia sẻ
Mang văn hoá xứ Nghệ vươn ra “biển lớn”
Với lợi thế đặc trưng, nhiều sản phẩm OCOP hiện đã xuất khẩu sang các thị trường quốc tế như: Sản phẩm mây, tre đan Đức Phong (OCOP 5 sao) của Công ty TNHH Đức Phong đã được xuất khẩu sang thị trường các nước như Pháp, Đức…; sản phẩm nước mắm Vạn Phần (OCOP 4 sao) Công ty cổ phần Thuỷ sản Vạn Phần Diễn Châu) xuất khẩu sang Nhật Bản…; sản phẩm lươn ăn liền NAP (OCOP 4 sao) của Công ty cổ phần thực phẩm NAP xuất khẩu sang Australia, Nhật Bản…; chả cá trích Biển Quỳnh (OCOP 4 sao) của Công ty cổ phần Biển Quỳnh xuất khẩu sang Mỹ…; bánh đa Lương Sơn (OCOP 3 sao) của Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh Thực Phẩm Lương Sơn xuất khẩu qua các nước như Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan…. góp phần quảng bá văn hóa, ẩm thực đặc sản của Nghệ An, nâng tầm nông sản địa phương ra thị trường thế giới.
Năm 2023, sản phẩm đèn lồng treo mây tre của Công ty TNHH Đức Phong (phường Vinh Phú) được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 5 sao. Nhờ liên tục cải tiến mẫu mã, tăng cường xúc tiến, quảng bá nên đã xuất khẩu đến 25 nước trên thế giới với doanh thu mỗi năm hàng chục tỷ đồng.
Chiến lược kinh doanh của Công ty là hướng tới sử dụng lao động nông nhàn ở nông thôn. Đây là lực lượng lao động rất đông và cần việc làm để cải thiện đời sống, xoá đói giảm nghèo.
Thiết kế các sản phẩm thân thiện môi trường và sử dụng nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương. Sản phẩm phải hướng tới người tiêu dùng, sản xuất kinh doanh đảm bảo an sinh xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống, giúp đỡ người lao động nông thôn xoá đói giảm nghèo tiến tới làm giàu chính đáng.
“Việc sản phẩm đạt 5 sao OCOP như là “tấm hộ chiếu” giúp Công ty tiếp cận tốt hơn với thị trường, nhất là những đối tác mới. Sản phẩm xuất khẩu đương nhiên giá trị kinh tế cao hơn nhiều lần, doanh thu tăng, lợi nhuận tăng và thu nhập người lao động được nâng lên; tiêu thụ nguyên liệu tre lùng cho người dân miền Tây Nghệ An, gián tiếp tạo việc làm cho lao động ở các địa phương đó”, ông Thái Đại Phong, Giám đốc Công ty TNHH Đức Phong khẳng định.
Để đẩy mạnh việc phát triển sản phẩm OCOP đặc trưng gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa, thời gian qua, các địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã tích cực lựa chọn, hỗ trợ người dân khai thác, phát triển sản phẩm có thế mạnh, trở thành “sứ giả” góp phần quảng bá văn hóa của từng vùng.
Theo ông Lê Văn Lương, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn Nghệ An, Chương trình OCOP đã trở thành một phong trào sâu rộng và có sức lan tỏa mạnh mẽ trên toàn tỉnh Nghệ An, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng nội sinh và gia tăng giá trị.
“Tỉnh Nghệ An đang hoàn thiện cơ chế hỗ trợ chủ thể OCOP không chỉ trong khâu sản xuất mà cả ở khâu thương mại, truyền thông, xúc tiến thị trường. Chúng tôi xác định đây là chương trình phát triển kinh tế nông thôn bền vững, lâu dài, và cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân”, ông Lương cho biết.
Cũng theo ông Lương, Chương trình OCOP không thể phát triển bền vững nếu không thích ứng với yêu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và quốc tế. Do đó, tỉnh Nghệ An sẽ đẩy mạnh hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu sản phẩm, chỉ dẫn địa lý, nhất là sản phẩm đặc sản, chủ lực của địa phương nhằm tạo lập, bảo tồn và nâng cao giá trị, sức cạnh tranh trên thị trường.
“Đồng thời khuyến khích cải tiến mẫu mã, kiểu dáng sản phẩm; thường xuyên quảng bá sản phẩm, tạo điều kiện tiêu thụ sản phẩm gắn với phát triển du lịch; Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong việc xúc tiến thương mại; Tăng cường công tác giám sát sau công nhận OCOP để kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm, vệ sinh ATTP, giữ gìn và nâng cao uy tín cũng như xây dựng thương hiệu của sản phẩm OCOP trong lòng người tiêu dùng”, ông Lương khẳng định.
Với lợi thế bản địa phong phú, chính sách hỗ trợ đồng bộ và tầm nhìn phát triển bền vững, Nghệ An trong thời kỳ mới, chính quyền 2 cấp đang từng bước nâng tầm sản phẩm OCOP. Không chỉ giúp gia tăng giá trị nông sản, thúc đẩy kinh tế nông thôn, mà còn gắn kết với du lịch, văn hóa và mở rộng cơ hội xuất khẩu sản phẩm địa phương. Mỗi sản phẩm OCOP chính là “sứ giả” văn hoá mang hơi thở hồn quê xứ Nghệ, lan toả đến bạn bè năm châu, vươn ra “biển lớn”./.
