Rau sạch từ mảnh ruộng nhỏ

Những năm gần đây, biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đã đặt ra nhiều thách thức, buộc nông nghiệp phải thích ứng theo hướng xanh, thuận theo tự nhiên. Nhắc đến nông nghiệp xanh, nhiều người thường hình dung đó là những cánh đồng công nghệ cao, nhà kính tiền tỷ hay máy móc hiện đại. Nhưng ở nhiều vùng quê xứ Thanh, hành trình xanh lại bắt đầu từ những điều giản dị như gom vỏ chai thuốc sâu đúng nơi quy định, giảm bớt hóa chất trên ruộng đồng, hay đơn giản là giữ lương tâm với từng bó rau, cân gạo…

Chính những hành động nhỏ ấy đang góp phần tạo nên sự thay đổi bền vững cho nông nghiệp tỉnh nhà. Bởi lẽ, nếu công nghệ là “cánh tay” thì ý thức của người nông dân mới là “trái tim” của nông nghiệp xanh. Những việc tưởng chừng nhỏ bé, nếu được duy trì và nhân rộng, sẽ trở thành những hạt mầm nuôi dưỡng một nền nông nghiệp thực sự xanh và bền vững.

Tại HTX dịch vụ nông nghiệp và phát triển nông thôn (xã Xuân Minh) Xuân Minh, với mô hình trồng rau an toàn được triển từ năm 2018. Sau gần 7 năm kiên trì, bà con đã quen với việc trồng rau theo quy trình VietGAP như phân bón hóa học giảm dần, thay bằng phân ủ hữu cơ; thuốc sâu hóa học ít đi, thay bằng chế phẩm sinh học.

Chị Lê Thị Xinh, thành viên HTX cho biết: “Ngày đầu ứng dụng theo lối canh tác mới, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn, năng suất giảm, rau chậm lớn, cỏ mọc nhiều. Thậm chí có lúc bán rau sạch khó hơn rau thường vì người mua chưa quen giá. Nhưng nghĩ đến con cháu mình ăn rau này mỗi ngày, chúng tôi quyết tâm làm cho sạch. Giờ thì khác rồi, rau vào được siêu thị, bếp ăn trường học, thị trường ổn định hơn”.

Không chỉ dừng lại ở một hợp tác xã, việc thay đổi thói quen nhỏ trong sản xuất đã trở thành phong trào rộng khắp ở nhiều địa phương. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, hàng nghìn hố chứa rác thải, bao bì thuốc bảo vệ thực vật đã được xây dựng ngay trên đồng ruộng. Người nông dân giờ đây không còn tiện tay vứt bừa chai lọ, bao bì sau khi sử dụng, mà chủ động thu gom, bỏ vào nơi tập trung. “Không ai muốn vứt bừa ra ruộng, ra kênh rạch nữa. Mình phun thuốc thì mình biết, vứt bừa bãi là hại đất, hại nước, cuối cùng cũng hại chính mình”, ông Lê Bá Thức, thành viên HTX Xuân Minh, chia sẻ.

Từ suy nghĩ đến hành động

Nếu như những mô hình sản xuất lớn khẳng định giá trị kinh tế, thì chính những thay đổi trong suy nghĩ và hành động hằng ngày mới là nền tảng để nông nghiệp xanh bền vững. Hành động nhỏ là khi người nông dân không tiện tay vứt chai lọ thuốc trừ sâu xuống ruộng, mà mang về bỏ đúng nơi quy định. Là khi họ chấp nhận tốn thêm công bắt sâu bằng tay thay vì phun thuốc tràn lan. Và cũng là khi họ tự nhắc mình: “Không thể bán ra thị trường thứ mà chính gia đình mình không dám ăn.”

Ở xã Hợp Tiến, phong trào sản xuất an toàn gắn với nông thôn mới nâng cao đã lan tỏa nhiều năm nay. Các hợp tác xã và hộ dân kiên trì giảm phân bón hóa học, hạn chế thuốc trừ sâu, chuyển sang dùng phân ủ hữu cơ, chế phẩm sinh học. Đồng thời, trên đồng ruộng, hàng loạt hố chứa bao bì thuốc bảo vệ thực vật được xây dựng, giúp bà con có nơi thu gom, không còn cảnh vứt bừa ra kênh mương, bờ ruộng.

Bà Nguyễn Thị Xuân, Chủ tịch UBND xã Hợp Tiến chia sẻ: “Xanh hóa nông nghiệp không nhất thiết phải là dự án lớn hay công nghệ hiện đại. Quan trọng là ý thức. Khi bà con coi giữ đồng sạch, nước trong, sản phẩm an toàn là trách nhiệm của mình thì đó đã là nông nghiệp xanh rồi.”

Không chỉ thay đổi trong canh tác, nhiều nơi còn tận dụng phế phẩm để làm sạch môi trường và giảm chi phí sản xuất. Tại xã Xuân Hòa, hiện nay có khoảng 50 hộ dân đang tham gia mô hình “biến rác thải thành phân hữu cơ”. Theo đó, rác từ bếp ăn như rau thừa, lá cây, bã chè, bã cà phê… được phân loại, ủ với chế phẩm vi sinh, sau 3–6 tháng trở thành phân bón hữu cơ cho cây trồng. Cách làm này vừa giảm lượng rác sinh hoạt, vừa giúp đất tơi xốp, giảm phụ thuộc vào phân bón hóa học.

Đặc biệt, từ những phụ phẩm tưởng chừng bỏ đi như vỏ dứa, đã được Công ty Fuwa biotech “xanh hóa”, biến chúng thành chất tẩy rửa sinh học. Sản phẩm không chỉ giúp giảm rác thải nông nghiệp mà còn tạo ra hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn, gắn sản xuất nông nghiệp với công nghiệp chế biến xanh.

Có thể thấy, nông nghiệp xanh không chỉ là câu chuyện kỹ thuật hay công nghệ, mà trước hết là sự thay đổi từ trong nhận thức. Từ việc giữ sạch ruộng đồng, tận dụng phế phẩm, đến hình thành chuỗi sản phẩm tuần hoàn – tất cả đều góp phần nâng cao giá trị cho nông nghiệp.

Nông nghiệp tuần hoàn cũng đang trở thành hướng đi tất yếu. Lâu nay, nông dân mới quen với việc trồng lúa, bán hạt gạo, mà đôi khi quên rằng rơm rạ, trấu… cũng có thể làm giá thể, làm viên nén sinh khối, tạo ra nguồn năng lượng tái tạo. Nếu chỉ dừng ở việc bán sản phẩm thô thì rất khó để gia tăng giá trị. Nhưng khi biết nhìn toàn diện, coi nông nghiệp là một hệ sinh thái, thì ngay cả những phụ phẩm tưởng bỏ đi cũng có thể trở thành nguồn lợi.

Như Bộ Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan từng khẳng định: “Từ những câu chuyện về nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp xanh vừa tạo ra được nhiều dòng sản phẩm hơn từ một sản phẩm bỏ đi mà còn có thể giúp bảo vệ môi trường, không để bất cứ thứ gì thành rác. Trong cơn mưa, nhìn xuống đất thì thấy bùn, nhưng nếu ngước mắt ra xa lại thấy cầu vồng. Muốn thấy cầu vồng thì chắc chắn phải chịu khó một chút. Có lẽ, đó sẽ là tư duy tích cực trước khi bước vào Kỷ nguyên mới"./.