Từ tiệm may nhỏ đến giấc mơ khôi phục nghề truyền thống

Sinh năm 1975 trong một gia đình nông dân nghèo, tuổi thơ của chị Nguyễn Thị Thắm gắn bó với những thửa ruộng nhỏ, với đôi bàn tay tảo tần của cha mẹ, và đặc biệt là với những sản phẩm tre nứa mộc mạc của làng nghề Tân Thọ – nơi từng nổi tiếng với câu thành ngữ “buôn thúng bán mẹt”. Trong ký ức chị, hình ảnh cả làng rộn ràng đan lát mỗi khi vụ mùa xong xuôi đã trở thành âm thanh quen thuộc, như nhịp thở của quê hương.

Sau khi lập gia đình, năm 1996, chị mở một tiệm may nhỏ ngay tại nhà. Công việc tuy vất vả nhưng cũng giúp chị có nguồn thu nhập ổn định để trang trải cuộc sống. Thế nhưng, dù ngày ngày gắn bó với kim chỉ, chị vẫn không thể rời xa nghề cũ. Những lúc rảnh rỗi, chị lại ngồi bên cha mẹ, đan những chiếc rổ, chiếc rá để kịp mang ra chợ bán.

“Có lẽ nghề đã ngấm vào máu thịt mình từ tấm bé. Mỗi khi cầm vào nan tre, tôi như thấy bàn tay cha mẹ, thấy cả hơi thở của làng nghề truyền lại. Nghề này không chỉ là cái nghề mưu sinh, mà còn là ký ức, là hồn quê”, chị Thắm bộc bạch.

Bước ngoặt đến vào năm 2007, khi Hội Phụ nữ xã vận động chị tham gia lớp học nghề mây tre đan rồi về truyền dạy cho chị em. Ban đầu, chị chỉ nghĩ đơn giản: hoàn thành trách nhiệm của hội, dạy xong rồi quay lại tiệm may. Nhưng càng làm, chị càng nhận ra tình yêu nghề lớn dần trong mình. Những buổi lên lớp dạy nghề, nhìn chị em phụ nữ chăm chú học, tay thoăn thoắt uốn nắn từng sợi nan, lòng chị bỗng dấy lên một ước vọng phải làm điều gì đó để khôi phục lại nghề truyền thống, để bà con có thêm việc làm, có thêm thu nhập, để những đôi bàn tay của làng quê không bị bỏ phí.

“Thoạt đầu tôi chỉ nghĩ dạy nghề cho chị em xong thì quay lại với tiệm may. Nhưng rồi, khi thấy sản phẩm làm ra được thị trường đón nhận, khi thấy ánh mắt chị em vui mừng vì có thêm đồng tiền trang trải cho gia đình, tôi hiểu rằng mình cần đi xa hơn”, chị Thắm nhớ lại.

Chính từ suy nghĩ ấy, năm 2010, chị cùng một số cộng sự quyết định thành lập Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ. Đó là một quyết định táo bạo trong bối cảnh nghề thủ công đang đứng trước nguy cơ mai một. Thế nhưng, với chị Thắm, đây là con đường duy nhất để vừa giữ được nghề cha ông để lại, vừa tạo sinh kế bền vững cho bà con nông thôn. Thành lập HTX cũng đồng nghĩa với việc chị chính thức gác lại nghề may để toàn tâm toàn ý cho hành trình hồi sinh làng nghề.

Làng nghề hồi sinh – đời sống thay đổi

Sau hơn một thập kỷ, HTX thủ công mỹ nghệ Tân Thọ đã trở thành mái nhà chung Sau hơn một thập kỷ, HTX thủ công mỹ nghệ Tân Thọ đã trở thành mái nhà chung của 57 thành viên, tạo việc làm cho khoảng 350 lao động thường xuyên. Điểm đặc biệt là phần lớn lao động là phụ nữ nông thôn, tranh thủ thời gian nhàn rỗi để mang nguyên liệu về nhà đan lát. Nhờ đó, họ vừa có thể lo việc gia đình, vừa tăng thêm thu nhập.

Bà Lê Thị Vĩnh (65 tuổi), thành viên gắn bó từ ngày đầu, chia sẻ: “Cứ lúc rảnh tôi lại tranh thủ làm. Làm ở HTX, chúng tôi vừa có thêm thu nhập, vừa không bị gò bó thời gian. Cuộc sống nhờ vậy cũng ổn định hơn nhiều.”

Còn chị Trịnh Thị Thủy, người đã có gần 10 năm gắn bó với HTX, thì cho biết: “Trước đây, thu nhập của tôi chỉ trông chờ vào vài sào ruộng, cuộc sống khá chật vật. Từ khi tham gia HTX, tôi có thêm công việc ổn định, đều đặn mỗi tháng cũng tích góp được khoản tiền để nuôi con ăn học. Quan trọng hơn, tôi thấy mình được làm công việc ý nghĩa, vừa giữ nghề, vừa giúp làng quê mình khởi sắc.”

Đến nay, sản phẩm của HTX đã có 3 mặt hàng được công nhận OCOP 4 sao gồm: chậu cói, đĩa cói, sọt cói. Không chỉ tiêu thụ rộng khắp trong nước, các sản phẩm còn được nhiều công ty lớn đặt hàng để xuất khẩu. Mặc dù vẫn phải thông qua khâu trung gian, nhưng việc sản phẩm mây tre đan của Tân Thọ có mặt ở thị trường quốc tế đã khẳng định giá trị, vị thế của nghề truyền thống.

“Chúng tôi mong muốn một ngày nào đó, HTX có thể trực tiếp ký kết hợp đồng xuất khẩu, không chỉ dừng lại ở trung gian. Như vậy, giá trị gia tăng của sản phẩm sẽ tốt hơn, đời sống người lao động cũng được cải thiện nhiều hơn nữa”, chị Thắm kỳ vọng.

Ngoài việc tạo sinh kế bền vững, HTX còn ấp ủ một khát vọng lớn hơn đó là phát triển làng nghề gắn với du lịch trải nghiệm. Theo chị Thắm, sản phẩm thủ công không chỉ đơn thuần là vật dụng, mà còn chứa đựng trong đó tinh hoa văn hóa, hồn cốt của làng quê.

“Nếu khách du lịch được trực tiếp chứng kiến, thậm chí tham gia vào quy trình đan lát, chắc chắn họ sẽ cảm nhận sâu sắc hơn về nghề truyền thống. Đây cũng là cách để quảng bá sản phẩm hiệu quả, bền vững hơn bất cứ hình thức tiếp thị nào khác”, chị Thắm nói.

Trong những năm qua, HTX Tân Thọ đã tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh để quảng bá sản phẩm. Mỗi lần tham dự, không chỉ lượng đơn hàng tăng lên, mà còn giúp sản phẩm của HTX được biết đến nhiều hơn, mở ra cơ hội hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức du lịch.

Hơn 15 năm gắn bó, từ một tiệm may nhỏ bé, chị Nguyễn Thị Thắm đã trở thành người “thổi hồn” để nghề đan lát quê hương hồi sinh. Không chỉ tạo công ăn việc làm cho hàng trăm lao động, HTX còn khẳng định giá trị của sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Con đường phía trước còn nhiều khó khăn như đầu ra sản phẩm chưa ổn định, việc xuất khẩu còn phụ thuộc trung gian, nguồn nguyên liệu ngày càng khan hiếm. Nhưng với niềm đam mê, sự kiên trì và khát vọng, chị Thắm cùng các thành viên HTX tin tưởng rằng, tương lai làng nghề gắn với du lịch sẽ trở thành hiện thực.

“Điều tôi mong mỏi nhất là sản phẩm của quê hương được nhiều người biết đến, để không chỉ tạo ra thu nhập mà còn giữ gìn được hồn cốt của làng nghề truyền thống”, chị Thắm tâm sự.

Từ những chiếc rổ rá mộc mạc của làng quê nghèo, nay sản phẩm của HTX Tân Thọ đã có mặt trong nhiều ngôi nhà trên khắp mọi miền đất nước và vươn ra nước ngoài. Đó không chỉ là hành trình làm kinh tế, mà còn là hành trình gìn giữ và lan tỏa văn hóa Việt./.