Mang cam Lào về núi rừng
Bản Suối Tút là một trong những bản nghèo của xã biên giới Quang Chiểu, nơi đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, quanh năm gió núi hun hút. Trước kia, bà con chỉ biết dựa vào rừng, vài nương ngô và mảnh ruộng lúa cằn để mưu sinh, cuộc sống vì thế luôn chật vật, thiếu thốn.
Là người con của bản, ông Tặng Văn Lai (SN 1975) – Trưởng bản Suối Tút, luôn mang trong mình nỗi day dứt khôn nguôi về những tháng ngày cơ cực ấy. “Nhà tôi quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Trồng ngô, gieo lúa nhưng mấy khi đủ ăn. Nhìn bà con rời quê đi xuất khẩu lao động, xuống thành phố làm công nhân, nhiều khi tôi tự hỏi: liệu người bản Suối Tút có bao giờ thoát khỏi cái nghèo đeo bám này không?” – ông Lai nhớ lại.
Sống trong cảnh nghèo khó, ông Lai đã nếm trải đủ những mùa vụ thất bát, những bữa cơm đạm bạc chỉ trông vào hạt ngô, củ khoai. Nhưng điều khiến ông trăn trở hơn cả không phải chỉ là cái đói, mà là cảm giác bế tắc bao trùm lên bản làng. Sau một vụ lúa duy nhất, bà con hầu như không có việc gì làm ngoài vào rừng chặt nứa, lấy củi hay đi làm thuê, làm mướn. “Cả bản khi ấy chẳng ai dám nghĩ đến một hướng đi khác. Cuộc sống cứ quẩn quanh như vậy, hết năm này đến năm khác,” ông trải lòng.
Năm 2015, trong một chuyến tham quan các mô hình kinh tế ở Lào, ông Lai tình cờ bắt gặp những vườn cam xanh tốt trải dài trên triền núi. Cây cam Lào sinh trưởng khỏe, ít sâu bệnh, ít tốn công chăm sóc, quả lại ngọt và đặc biệt phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng miền núi. Ngay khoảnh khắc ấy, trong ông lóe lên ý tưởng tìm một hướng đi mới để giúp bản làng thoát nghèo nhờ giống cam “ngoại” này.
Không chỉ mang giống về, ông Lai còn dành thời gian tìm hiểu kỹ thuật trồng trọt, hỏi kinh nghiệm người dân bản địa và bắt tay thử nghiệm trên chính mảnh đất dốc đầy sỏi đá của gia đình.
“Đất ở đây cằn cỗi, sỏi đá nhiều, nhưng cây cam Lào lại hợp bất ngờ. Tôi trồng thử vài gốc trước, rồi nhân giống dần. Thấy cây lớn lên từng ngày, lòng tôi mừng lắm, giống như nhìn thấy một lối mở mới cho bản,” ông Lai chia sẻ.
Ông nói thêm: “Hiện nay cam được trồng theo hai cách: trồng bằng hạt và triết cành. Trồng bằng hạt thì phải mất khoảng sáu năm mới cho quả, còn triết cành chỉ hơn hai năm là có thu. Nhờ vậy, bà con không phải chờ quá lâu để thấy được thành quả lao động của mình.”
Ban đầu, không ít người dân trong bản còn tỏ ra hoài nghi. Họ cho rằng khí hậu Suối Tút hoàn toàn khác với vùng đất mà ông Lai mang giống cam về, chưa kể thổ nhưỡng khô cằn của bản vốn chỉ quen với ngô và sắn. Nhiều người tin rằng một loại cây “lạ” khó có thể sống, chứ chưa nói đến phát triển tốt hay cho ra quả.
Thế nhưng, khi vườn cam đầu tiên của ông Lai bắt đầu ra hoa, kết trái, những chùm quả vàng ươm nặng trĩu cành hiện lên ngay trên sườn đồi vốn cằn cỗi, sự hoài nghi ấy dần biến mất. Nhìn thấy hiệu quả, bà con bắt đầu tìm đến ông Lai để xin giống, học kỹ thuật chăm sóc và mạnh dạn chuyển đổi từ trồng ngô, trồng khoai sang trồng cam. Từ vài gốc cam ban đầu, phong trào trồng cam nhanh chóng lan rộng khắp bản.
Từ nương ngô nghèo đến sườn đồi trĩu quả
Hiện nay, toàn bản Suối Tút có 28 hộ dân, tất cả đều đã nhân giống và trồng loại cam này, với tổng diện tích khoảng 20 ha. Mỗi năm, 1 ha cam mang lại khoảng 100 triệu đồng, một con số mơ ước so với nguồn thu nhập cũ từ ngô, lúa.
Ông Lai chia sẻ: “Đặc biệt là cam ở đây hoàn toàn trồng theo hướng tự nhiên, không dùng phân bón hay hóa chất. Nhờ vậy, cam vừa ngon vừa đảm bảo an toàn. Chúng tôi đang tính xây dựng cam Suối Tút thành sản phẩm OCOP, vừa nâng cao giá trị, vừa quảng bá thương hiệu cho bà con. Nếu làm được, đây sẽ là bước tiến lớn cho kinh tế bản.”
Hiện nay, cam được bán với giá khoảng 30 nghìn đồng/kg. Bà con chỉ cần hái xuống là có thương lái đến tận nơi thu mua, rất thuận lợi, không phải lo đầu ra. Có những gia đình trồng vài chục cây, chỉ trong vài giờ là bán hết, mang lại nguồn thu nhập đáng kể. Nhờ vậy, đời sống của người dân cải thiện rõ rệt, và số hộ nghèo trong bản hiện chỉ còn 3 hộ.
Nhìn những đồi cam xanh mướt, ông Lai hồ hởi chia sẻ: “Trồng cam không chỉ mang lại thu nhập mà còn thay đổi cả nếp sống của bà con. Trước đây, mọi người quanh năm vất vả mà vẫn nghèo, ai cũng muốn rời bản đi tìm việc làm ở xa. Bây giờ thì ở nhà cũng có thể kiếm sống, các gia đình trẻ không phải đi đâu cả. Nhờ vậy, bản Suối Tút dần đổi thay, sườn đồi xanh tươi hơn, người dân cũng tự tin hơn.”
Nhờ cây cam Lào, bản Suối Tút đã dần rũ bỏ cái nghèo đói đeo bám bấy lâu nay, từng bước thay đổi đời sống, cải thiện thu nhập và mang lại hy vọng mới cho từng gia đình, tiếp thêm sức mạnh cho những đứa trẻ thơ, giúp các em có nghị lực vượt núi, vươn tới những ước mơ và hoài bão của mình.
Người con của bản, Tặng Văn Lai, không chỉ mang cây cam Lào về núi rừng mà còn gieo niềm hy vọng, gieo cơ hội cho người dân nơi đây. Từ những mảnh đất khô cằn, từ nương ngô củ khoai nghèo khó, giờ đây sườn đồi trĩu quả, cuộc sống bà con dần ổn định, ấm no hơn.
Những sườn đồi khô cằn của Suối Tút giờ đã nở hoa giữa màu xanh mướt của cam Lào, từng luống cây trĩu quả như thắp sáng hy vọng cho cả bản làng. Trong ánh mắt ông Lai, niềm vui của một người nông dân hòa cùng tự hào về quê hương, về những nỗ lực gieo mầm thay đổi cuộc sống. Mỗi cây cam không chỉ cho trái ngọt, mà còn gieo niềm tin cho thế hệ trẻ, mở ra tương lai tươi sáng hơn cho người bản.
