Giữa đại ngàn Tây Nguyên mênh mông, khi tiếng cồng chiêng còn ngân nga trong gió, Buôn Ma Thuột hiện lên như thủ phủ cà phê, nơi những giọt nâu óng ánh chứa đựng hồn đất, hồn người. Với người Tây Nguyên, cà phê không chỉ là cây trồng kinh tế, mà còn là mạch sống, niềm tự hào, biểu tượng văn hóa. Trong mỗi giọt cà phê Buôn Mê, dường như nghìn năm lịch sử, truyền thống và khát vọng phát triển vẫn còn lắng đọng.
Hương vị giọt cà phê, giọt văn hóa từ đất bazan huyền thoại
Không phải ngẫu nhiên mà Buôn Ma Thuột trở thành thủ phủ cà phê Việt Nam. Vùng đất này nằm trên cao nguyên bazan rộng lớn, trải dài hàng triệu năm kiến tạo. Lớp đất đỏ màu mỡ, giàu khoáng chất, khí hậu nắng nhiều, mưa vừa đủ, độ cao lý tưởng, tất cả hợp thành điều kiện hoàn hảo để cây cà phê bén rễ và sinh sôi.
Đi dọc những buôn làng, đâu đâu cũng thấy bạt ngàn nương rẫy cà phê. Mùa hoa trắng muốt, cả cao nguyên như chìm trong mùi hương ngọt ngào, tinh khiết. Khi trái chín đỏ, từng chùm cà phê óng ánh dưới nắng vàng, báo hiệu một mùa bội thu. Người nông dân Ê Đê, M’nông, Gia Rai… cần mẫn hái từng quả, phơi khô, rang xay, để rồi những hạt nâu ấy theo dòng chảy thương mại mà đi khắp năm châu bốn bể.
Hương vị cà phê Buôn Mê vì thế không chỉ là vị đắng đặc trưng, vị ngọt hậu sâu lắng, mà còn là hương vị của đất trời Tây Nguyên, của mồ hôi và niềm tin của biết bao thế hệ.
Nếu cồng chiêng là tiếng nói tâm linh thì cà phê chính là nhịp sống đời thường của người Tây Nguyên. Ở Buôn Mê, mỗi sáng sớm, quán cà phê nhỏ đã rộn ràng tiếng chào hỏi. Người già thong thả nhâm nhi, người trẻ sôi nổi bàn chuyện công việc, nghệ sĩ tìm cảm hứng trong làn khói cà phê nghi ngút.
Cà phê ở đây không vội vã. Người ta thường ngồi bên ly phin nhỏ, để từng giọt rơi chậm rãi, như đang lắng nghe thời gian chảy trôi. Giọt cà phê ấy không chỉ đánh thức vị giác, mà còn đánh thức cả ký ức, để con người có dịp ngẫm lại, trân trọng những giá trị lâu bền.
Trong các lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột, sự kiện văn hóa thường niên, du khách khắp nơi hội tụ để thưởng thức và tìm hiểu về loại nông sản đặc hữu này. Âm thanh cồng chiêng hòa trong mùi hương cà phê rang, sắc màu thổ cẩm, điệu múa xoang, tất cả tạo nên một bản giao hưởng văn hóa đầy mê hoặc.
Cà phê Buôn Mê không chỉ dừng lại ở việc làm nên thương hiệu địa phương, mà còn góp phần khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ cà phê thế giới. Hiện nay, Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ hai toàn cầu, trong đó Đắk Lắk với trung tâm là Buôn Ma Thuột chiếm tỷ trọng quan trọng.
Hạt cà phê nơi đây đã chinh phục thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản… Không ít thương hiệu cà phê nổi tiếng thế giới đã tìm đến Buôn Mê để chọn hạt nguyên liệu. Điều đó chứng minh, trong mỗi hạt cà phê nhỏ bé là tiềm năng to lớn, là câu chuyện về hội nhập và khát vọng vươn xa của đất nước.
Song song với xuất khẩu thô, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và nông hộ đã chú trọng phát triển cà phê đặc sản (specialty coffee). Họ chăm chút từ khâu canh tác, thu hoạch, chế biến đến cách rang xay, pha chế, nhằm tạo ra những ly cà phê mang hương vị độc đáo, ghi dấu trên thị trường quốc tế. Mỗi giọt cà phê đặc sản ấy không chỉ chứa đựng giá trị kinh tế, mà còn khẳng định sự sáng tạo, tinh thần nâng tầm thương hiệu Việt.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, phát triển cà phê bền vững là hướng đi tất yếu. Người nông dân Tây Nguyên đã và đang được hỗ trợ áp dụng các mô hình canh tác hữu cơ, giảm phân bón hóa học, tiết kiệm nước tưới, giữ gìn hệ sinh thái. Các chương trình chứng nhận quốc tế như Rainforest Alliance, Fairtrade… cũng đang được triển khai, giúp cà phê Buôn Mê đến tay người tiêu dùng với cam kết về trách nhiệm môi trường và xã hội.
Cà phê bền vững còn đồng nghĩa với việc giữ gìn bản sắc văn hóa. Mỗi buôn làng vẫn gìn giữ cách rang xay thủ công, mỗi lễ hội cà phê vẫn vang lên tiếng cồng chiêng, mỗi du khách vẫn có thể trải nghiệm quy trình “từ nương rẫy đến tách cà phê”. Đó là sự giao hòa giữa hiện đại và truyền thống, giữa kinh tế và văn hóa, để giọt cà phê Buôn Mê luôn đậm đà hồn cốt Tây Nguyên.
Nghìn năm còn đọng trong giọt nâu
Nói đến cà phê Buôn Ma Thuột là nói đến lịch sử. Từ những ngày đầu cây cà phê được người Pháp mang đến trồng thử nghiệm trên cao nguyên bazan, đến nay hơn một thế kỷ đã trôi qua. Cây cà phê đã bén rễ sâu, gắn bó máu thịt với người dân. Trải qua bao biến động, cà phê vẫn đứng vững, trở thành “cây vàng” của vùng đất đỏ bazan.
Nhưng sâu xa hơn, mỗi giọt cà phê Buôn Mê còn chứa đựng nghìn năm văn hóa Tây Nguyên. Trong tiếng cồng chiêng ngân vang, trong điệu xoang bập bùng lửa hội, trong men rượu cần nồng nàn, cà phê đã hòa nhập, trở thành một phần đời sống tinh thần. Nó tượng trưng cho sự kiên cường, sức sống mãnh liệt của con người nơi đây – những con người đã bao đời gắn bó với núi rừng, luôn khát vọng vươn lên.
Và hôm nay, khi Buôn Ma Thuột hướng đến mục tiêu trở thành “Thủ phủ cà phê toàn cầu”, thì mỗi giọt cà phê vẫn là sứ giả văn hóa, kết nối bạn bè năm châu. Uống một ngụm cà phê Buôn Mê, người ta như thấy cả một trời Tây Nguyên hùng vĩ, thấy tiếng gió đại ngàn, thấy nhịp chiêng rộn ràng, thấy sức sống bền bỉ của con người.
Cà phê Buôn Ma Thuột không chỉ là thức uống. Đó là câu chuyện về đất và người, về quá khứ và hiện tại, về khát vọng và niềm tin. Mỗi giọt cà phê không đơn thuần làm ta tỉnh táo, mà còn khiến ta suy ngẫm, thêm yêu thương cuộc sống, thêm trân trọng quê hương.
Nghìn năm sau, khi những nương rẫy vẫn còn xanh, khi tiếng cồng chiêng vẫn còn vang vọng, chắc chắn giọt cà phê Buôn Mê vẫn sẽ tiếp tục kể câu chuyện về một vùng đất huyền thoại, nơi hồn thiêng Tây Nguyên còn đọng lại trong từng hạt nâu.
