Những “điểm nghẽn” kìm hãm tăng trưởng
Theo Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), kỳ vọng nâng tầm là rất lớn, song thực tế lại phơi bày nhiều hạn chế cố hữu. Bài toán đầu tiên và nan giải nhất chính là nguồn nhân lực chất lượng cao. Dù lực lượng lao động dồi dào, song tỷ lệ kỹ sư, kỹ thuật viên có tay nghề chuyên sâu, đáp ứng chuẩn dây chuyền hiện đại vẫn còn thấp. Khoảng cách giữa lý thuyết đào tạo trong trường và thực tiễn sản xuất khiến doanh nghiệp phải “đào tạo lại” sinh viên, làm tăng chi phí và kéo dài thời gian sản xuất.
Không chỉ dừng lại ở nhân lực, ngành chế tạo còn chịu tác động mạnh từ cạnh tranh toàn cầu. Sức ép về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, thời gian giao hàng ngày càng khốc liệt. Thêm vào đó, biến động địa chính trị, chiến tranh thương mại, đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu đã và đang tạo ra những rủi ro lớn cho doanh nghiệp Việt.
Một rào cản khác nằm ở nguồn vốn công nghệ. Đầu tư cho máy móc hiện đại, tự động hóa và hoạt động R&D vượt quá khả năng của phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong ngành. Thêm vào đó, việc đáp ứng các chuẩn quốc tế như ISO/TS, IATF… vẫn là thách thức khiến doanh nghiệp khó chen chân vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia.
Hướng đi mới: Nội địa hóa và liên kết đa chiều
Trước hết là nội địa hóa – giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Đi đôi với đó là liên kết đa chiều giữa doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường học và Chính phủ. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo với các chính sách ưu đãi đủ mạnh cho R&D; trường đại học cải cách chương trình đào tạo, tăng tính thực hành; doanh nghiệp chủ động hợp tác để “đặt hàng” nhân lực và công nghệ.
Ở góc nhìn quốc tế, ông Otsuka Tetsuhisa – CEO NC Network Việt Nam – nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp Việt cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng tối đa các FTA đã ký kết. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số như blockchain, QR code trong minh bạch hóa chuỗi cung ứng sẽ là “chìa khóa” tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn, đáp ứng yêu cầu khắt khe về xuất xứ, môi trường và lao động từ các thị trường phát triển.
Một minh chứng cho sự chuyển mình là Triển lãm giao thương quốc tế ngành công nghiệp chế tạo FBC ASEAN 2025 do NC Network và VASI tổ chức tại Hà Nội sắp tới. Đây được xem là “cầu nối vàng” giữa doanh nghiệp Việt và hơn 50 nhà mua hàng uy tín toàn cầu như Mitsubishi Electric, Denso, FujiFilm...
Không chỉ dừng ở việc trưng bày sản phẩm, sự kiện còn mang đến diễn đàn thảo luận, hội thảo chuyên sâu giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận xu hướng mới, từ công nghệ đến mô hình quản trị. “Triển lãm không chỉ mở ra cơ hội ký kết hợp đồng, mà còn giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về nhu cầu và tiêu chuẩn từ khách hàng quốc tế", ông Đặng Thanh Bình – Giám đốc Công ty CP Công nghiệp TCI, một doanh nghiệp tham gia sự kiện – chia sẻ.
Ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam đang đứng trước lựa chọn lịch sử: dậm chân tại chỗ với mô hình gia công giá rẻ hoặc bứt phá để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách vĩ mô, cải cách giáo dục – đào tạo, đổi mới công nghệ và nỗ lực chủ động từ chính mỗi doanh nghiệp.
Nếu tận dụng được cơ hội, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng thương hiệu công nghiệp chế tạo mang dấu ấn riêng – không chỉ là “nhà máy gia công của thế giới”, mà là trung tâm sản xuất hiện đại, sáng tạo và bền vững. Đây chính là con đường để ngành chế tạo Việt viết nên câu chuyện thành công mới, góp phần nâng cao vị thế nền kinh tế trên bản đồ toàn cầu./.
