Chủ rừng Việt Nam sắp được bán tín chỉ carbon ra quốc tế
Trong tiến trình hướng tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Việt Nam đang khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường carbon. Ngày 15/8 vừa qua, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã tổ chức hội thảo tham vấn dự thảo Nghị định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng.
Văn bản này được giới chuyên gia kỳ vọng sẽ trở thành “bước ngoặt” cho ngành lâm nghiệp, khi lần đầu tiên các chủ rừng có hành lang pháp lý rõ ràng để tham gia thị trường carbon toàn cầu, gắn lợi ích kinh tế trực tiếp với trách nhiệm bảo vệ rừng.
Ông Trần Quang Bảo - Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm cho biết, dự thảo nghị định tập trung tháo gỡ thủ tục, tạo điều kiện tối đa để các chủ rừng chủ động hơn trong việc chuyển nhượng, trao đổi và bù trừ tín chỉ carbon. Khi nghị định đi vào thực tế, chủ rừng sẽ có thể tiếp cận không chỉ thị trường trong nước mà còn cả đối tác quốc tế, thay vì bị giới hạn như trước đây.
Kinh nghiệm từ Thỏa thuận chi trả giảm phát thải (ERPA) vùng Bắc Trung Bộ cho thấy tiềm năng tài chính khổng lồ của lĩnh vực này. Năm 2020, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ký với Ngân hàng Thế giới (WB) thỏa thuận chuyển nhượng hơn 10,3 triệu tấn CO2, mang lại 51,5 triệu USD. Đến nay, số tiền này đã được giải ngân về 6 tỉnh Bắc Trung Bộ, trong đó phần lớn chi trả trực tiếp cho các hộ dân và cộng đồng quản lý rừng. Thực tế này chứng minh rằng, tín chỉ carbon rừng hoàn toàn có thể trở thành nguồn thu bền vững, nếu có hành lang pháp lý minh bạch.
Nghị định mới mở đường cho thị trường carbon rừng Việt Nam
Dự thảo nghị định hiện gồm 4 chương, 20 điều và 7 phụ lục, tập trung vào những nguyên tắc vận hành cốt lõi: minh bạch, công khai, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Đặc biệt, tín chỉ carbon rừng sau khi được giao dịch sẽ không được phép mua bán lại, nhằm ngăn chặn tình trạng “tín chỉ ảo” có thể làm méo mó thị trường.
Về đối tượng tham gia, bên cung ứng gồm chủ rừng theo quy định của Luật Lâm nghiệp, UBND xã hoặc các tổ chức được giao quản lý rừng; bên sử dụng là các cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc diện phân bổ hạn ngạch, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước có nhu cầu tham gia thị trường. Người mua có thể thanh toán trực tiếp cho chủ rừng hoặc thông qua Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng, tùy vào cơ chế lựa chọn.
Một trong những điểm đáng chú ý là cơ chế xác định giá. Mức chi trả sẽ dựa trên giá trao đổi của một tấn CO2 hoặc một tín chỉ carbon rừng, có thể niêm yết trên sàn giao dịch carbon trong nước. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ban hành khung nguyên tắc định giá, còn UBND các tỉnh sẽ cụ thể hóa bảng giá phù hợp với từng địa phương.
Cơ chế hợp tác cũng mở rộng hơn: chủ rừng được phép liên kết với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để triển khai dự án carbon, theo mô hình chia sẻ lợi ích minh bạch, đây chính là yếu tố thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế.
Song hành với đó, Nghị định 119/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ tháng 8/2025 đã đặt nền móng cho thị trường carbon trong nước. Theo lộ trình, sàn giao dịch carbon sẽ được vận hành thí điểm đến năm 2028 trước khi chính thức đi vào hoạt động toàn diện từ năm 2029. Sự kết nối giữa tín chỉ carbon rừng với sàn giao dịch sẽ tạo ra “đầu ra” ổn định, giúp doanh nghiệp có công cụ bù đắp phát thải, đồng thời mở rộng nguồn thu cho chủ rừng.
Các chuyên gia nhận định, với cơ chế phân chia lợi ích rõ ràng và minh bạch, người dân sẽ có thêm động lực để bảo vệ rừng. Minh chứng là ở Bắc Trung Bộ, tới 86,9% tổng nguồn tiền từ ERPA đã được chi trả trực tiếp cho hộ gia đình và cộng đồng, góp phần cải thiện đời sống, đồng thời nâng cao ý thức trong công tác quản lý, bảo vệ rừng. Nếu toàn bộ 14 triệu ha rừng của Việt Nam được huy động vào thị trường carbon, nguồn lực tài chính có thể lên tới hàng trăm triệu USD mỗi năm - con số vượt xa cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng hiện hành.
Dự thảo nghị định mới vì thế được coi là bước đi chiến lược: biến rừng - “lá phổi xanh” của đất nước thành nguồn tài sản tài chính cụ thể, vừa tạo sinh kế cho cộng đồng, vừa giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
