Đổi mới Luật Đầu tư: Cơ hội cho FDI chất lượng cao
Sự cấp thiết của Luật Đầu tư sửa đổi càng trở nên rõ ràng khi dòng vốn FDI vào Việt Nam tiếp tục tăng trưởng ấn tượng và cho thấy xu hướng dịch chuyển rõ nét trong các ngành đầu tư.
Theo Báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, tính từ đầu năm đến hết tháng 11, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký đạt 33,69 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, vốn đăng ký mới đạt 15,956 tỷ USD, giảm 8,2%; vốn điều chỉnh đạt 11,617 tỷ USD, tăng 17%; vốn đầu tư thông qua góp vốn, mua cổ phần đạt trên 6,117 tỷ USD, tăng 50,7% so với cùng kỳ năm ngoái.
Vốn FDI thực hiện trong 11 tháng ước đạt 23,6 tỷ USD, tăng 8,9% so với cùng kỳ, là mức cao nhất trong 11 tháng qua 5 năm, phản ánh niềm tin lớn của nhà đầu tư vào thị trường Việt Nam.
Công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 19,56 tỷ USD, chiếm 82,9% tổng vốn FDI thực hiện, cho thấy dòng vốn đang dịch chuyển mạnh sang các ngành giá trị cao, như điện tử, thiết bị công nghệ và bán dẫn.
Ông Thomas Rooney, Phó Giám đốc Bộ phận Dịch vụ Công nghiệp, Savills Hà Nội, nhận định Savills đang chứng kiến sự quan tâm ngày càng lớn tới Việt Nam từ các nhà đầu tư trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, linh kiện cơ khí chính xác và logistics. Ông Thomas nhấn mạnh, Việt Nam cần đảm bảo các chính sách ưu đãi đi kèm chuyển giao tri thức và phát triển chuỗi cung ứng, “để chất lượng trở thành giá trị thực tế chứ không chỉ là khẩu hiệu”.
Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, việc sớm hoàn thiện và ban hành Luật Đầu tư sửa đổi sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa chiến lược cho giai đoạn 2025 - 2035. Đối với FDI, sự cải thiện môi trường đầu tư là “tín hiệu xanh”, cho thấy Việt Nam sẵn sàng đón nhận các dự án quy mô lớn và công nghệ cao.
Ông Dũng phân tích: “Làn sóng dịch chuyển đầu tư đang hướng mạnh vào những thị trường có thủ tục nhanh, thể chế minh bạch và ưu tiên rõ ràng cho công nghệ cao. Nếu cải cách kịp thời, Việt Nam có cơ hội bứt lên trở thành điểm đến hàng đầu cho các tập đoàn bán dẫn, AI, công nghệ xanh… Ngược lại, chậm trễ có thể khiến cơ hội rơi vào tay các quốc gia khác trong khu vực”.
Hoàn thiện thể chế để FDI phát triển
Theo Bộ Tài chính, Dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi được hoàn thiện theo hướng thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương, đồng thời tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư.
Một điểm nổi bật trong dự thảo là nhà đầu tư nước ngoài được phép thành lập doanh nghiệp trước khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết: “Đây là quy định mới nhằm cải cách căn bản về thủ tục đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài” khi trình bày tờ trình trước Quốc hội.
Dự thảo Luật cũng mở rộng thủ tục đầu tư đặc biệt (luồng xanh), cho phép các dự án tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và các khu chức năng trong khu kinh tế được áp dụng mà không hạn chế ngành, lĩnh vực, trừ một số dự án lớn và quan trọng.
Các quy định về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư được nhận định là nhóm chính sách then chốt thu hút dòng vốn chất lượng cao, tạo động lực tăng trưởng mới và đồng hành cùng doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng ưu đãi tài chính truyền thống như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuê đất hay khấu hao nhanh đang mất dần lợi thế cạnh tranh khi các nước lân cận áp dụng chính sách tương tự, trong khi thuế tối thiểu toàn cầu làm giảm hiệu quả công cụ này.
Bên cạnh đó, ưu đãi hiện nay không gắn với kết quả thực hiện, khiến nhiều dự án không đạt mục tiêu vẫn được hưởng lợi dài hạn. Việc chuyển giá, kê khai lỗ kéo dài vẫn xảy ra, dẫn tới cạnh tranh không lành mạnh và thất thoát ngân sách.
Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) nhấn mạnh, xu hướng quốc tế đang dịch chuyển mạnh sang ưu đãi phi tài chính, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao, hiện Việt Nam vẫn thiếu nhóm ưu đãi này.
Nhiều đại biểu cũng đề xuất, nếu ưu đãi lớn không kèm điều kiện chuyển giao công nghệ, Việt Nam sẽ chỉ là “công xưởng”. Do đó, Luật Đầu tư cần bổ sung điều kiện tối thiểu về chuyển giao công nghệ và đào tạo lao động chất lượng cao. Nếu nhà đầu tư không hoàn thành cam kết, ưu đãi sẽ bị thu hồi và phải bồi hoàn.
