Trong Khuôn khổ pháp lý, mà đỉnh cao là Luật Bảo vệ Môi trường 2020 cùng các Nghị định hướng dẫn, mang ý nghĩa chiến lược sâu sắc, không chỉ đối với môi trường mà còn với sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững và vị thế quốc tế của đất nước. Việc giảm phát thải KNK là cốt lõi của chiến lược ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam.
Nghị định này yêu cầu các tổ chức, doanh nghiệp thuộc danh mục kiểm kê KNK phải thực hiện: Kiểm kê và báo cáo phát thải theo lộ trình quy định; Tham gia thị trường carbon theo cơ chế quản lý nhà nước; Kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone theo cam kết quốc tế
Lộ trình phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Trước 6/2025: Hoàn thiện khung pháp lý và hệ thống quản lý. 6/2025 - hết 2028: Thí điểm vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon. Từ 2029: Chính thức vận hành thị trường carbon trong nước. Các cơ sở phát thải có thể đấu giá hạn ngạch, chuyển nhượng hạn ngạch chưa dùng hết và sử dụng tín chỉ carbon để bù trừ (tối đa 10% hạn ngạch).
Thực hiện Cam kết Quốc tế (NDC & Net-Zero). Cam kết Net-Zero: Tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không (Net-Zero) vào năm 2050. Các quy định pháp luật tạo cơ sở để chuyển hóa cam kết này thành hành động cụ thể. Đóng góp do Quốc gia tự Quyết định (NDC): Các văn bản pháp luật, như Nghị định về giảm nhẹ phát thải KNK và bảo vệ tầng ozon, chi tiết hóa các mục tiêu trong NDC của Việt Nam, bao gồm mục tiêu giảm phát thải metan, chuyển đổi năng lượng và lâm nghiệp.
Cơ chế Định giá Carbon và Thúc đẩy Công nghệ Xanh:
Phát triển Thị trường Carbon: Đây là ý nghĩa đột phá. Các văn bản pháp luật thiết lập khung khổ cho việc phát triển Thị trường Carbon trong nước, bao gồm hệ thống hạn ngạch phát thải KNK và trao đổi tín chỉ carbon. Việc này biến phát thải carbon thành chi phí kinh doanh, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn để giảm chi phí và tạo thêm nguồn thu từ việc bán tín chỉ carbon dư thừa.
Quản lý và Kiểm kê Phát thải: Pháp luật quy định trách nhiệm kiểm kê KNK cho các cơ sở phát thải lớn (Danh mục lĩnh vực/cơ sở phải thực hiện kiểm kê KNK). Việc kiểm kê tạo ra dữ liệu minh bạch, làm căn cứ cho việc xây dựng các biện pháp giảm thiểu hiệu quả và giám sát tiến độ thực hiện cam kết quốc tế.
Tăng cường Khả năng Cạnh tranh Kinh tế: Tránh Thuế Carbon Xuyên Biên giới (CBAM): Khi các thị trường lớn như EU áp dụng cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM), sản phẩm của Việt Nam cần có "dấu chân carbon" thấp để duy trì khả năng cạnh tranh. Các quy định giảm phát thải giúp doanh nghiệp Việt Nam thích ứng với các tiêu chuẩn môi trường quốc tế ngày càng cao.
Bảo Vệ Tầng Ozon: Thực hiện Nghị Định thư Montreal: Việt Nam là thành viên của Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozon (ODS). Các quy định pháp luật liên quan thể hiện sự nghiêm túc của Việt Nam trong việc thực thi các cam kết quốc tế.
Kiểm soát và loại trừ Chất làm suy giảm Ozon (ODS): Cấm và Hạn chế Nhập khẩu/Sử dụng: Các văn bản pháp luật quy định danh mục và lộ trình cấm/hạn chế sản xuất, nhập khẩu các chất ODS (như CFCs, Halon) và các chất thay thế có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao (HFCs) theo Bản sửa đổi Kigali. Bảo vệ sức khỏe con người (giảm ung thư da, đục thủy tinh thể) và hệ sinh thái thông qua việc duy trì sự toàn vẹn của tầng ozon.
Quản lý Chất Làm Lạnh (Gas Lạnh):
Quản lý Vòng đời: Quy định chi tiết việc quản lý các chất lạnh trong ngành điện lạnh, điều hòa không khí, bao gồm: Kiểm soát chất lượng và cấp phép cho việc nhập khẩu và sử dụng. Thu hồi, tái chế và tiêu hủy an toàn các chất ODS/HFC từ các thiết bị cũ, tránh thất thoát ra môi trường.
Hỗ trợ Chuyển đổi Công nghệ: Pháp luật tạo cơ chế hỗ trợ các ngành công nghiệp (như sản xuất xốp, thiết bị lạnh) chuyển đổi sang sử dụng các chất lạnh thân thiện với môi trường (như hydrocarbon, CO2, amoniac) và các công nghệ không sử dụng chất ODS/HFC.
Tác động tổng thể đến Xã hội và Môi trường
Cải thiện Chất lượng Cuộc sống: Không khí Sạch hơn: Giảm phát thải từ các nguồn công nghiệp và giao thông đồng nghĩa với việc cải thiện chất lượng không khí ở các đô thị lớn, giảm các bệnh về đường hô hấp. An ninh Năng lượng và Tài nguyên: Các quy định thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và hiệu quả sử dụng tài nguyên, giúp giảm áp lực lên hệ thống năng lượng quốc gia và đa dạng hóa nguồn cung.
Khung Quản trị Môi trường hiện đại:
Tăng cường Trách nhiệm: Pháp luật phân định rõ ràng trách nhiệm của Chính phủ, các Bộ, ngành, chính quyền địa phương và doanh nghiệp trong việc thực hiện các mục tiêu về biến đổi khí hậu.
Hợp chuẩn, Hợp quy: Việc áp dụng các quy chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt về phát thải và quản lý chất ODS/HFC buộc các doanh nghiệp phải nâng cao năng lực quản lý và công nghệ, thúc đẩy một nền kinh tế có trách nhiệm môi trường cao hơn.
Nghị định 199/2025/NĐ-CP là một văn bản pháp lý chuyên biệt về giảm phát thải KNK và bảo vệ tầng ozon là tạo ra hành lang pháp lý vững chắc để Việt Nam: Hoàn thành các cam kết quốc tế quan trọng (Net-Zero 2050, Nghị định thư Montreal). Chuyển đổi mô hình kinh tế theo hướng carbon thấp và tuần hoàn. Bảo vệ sức khỏe và môi trường cho người dân, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững quốc gia./.
