Quá trình chuyển đổi xanh chưa được đẩy mạnh do thiếu vốn đầu tư
Theo khảo sát của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), có đến 64% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực hiện bất kỳ hành động chuyển đổi xanh nào, trong khi chỉ khoảng 5,5% doanh nghiệp đã cắt giảm phát thải trong một số hoạt động và 3,8% đã theo dõi, công bố kết quả giảm phát thải. Con số này cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn ở giai đoạn chuẩn bị, chưa chuyển sang hoạch định hoặc thực thi các giải pháp xanh cụ thể.
Qua khảo sát, nguyên nhân khiến quá trình chuyển đổi xanh chưa được đẩy mạnh là thiếu vốn đầu tư, đây là thách thức lớn nhất được 50% doanh nghiệp lựa chọn; tiếp theo là thiếu nhân sự kỹ thuật phù hợp (46%) và thiếu giải pháp công nghệ xanh (42%). Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp khó khăn trong tiếp cận thông tin, hồ sơ kỹ thuật và yêu cầu từ ngân hàng, khiến họ khó đáp ứng tiêu chí tiếp cận tín dụng xanh.
Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban kinh tế và tài chính của Quốc hội cho rằng: "Đối với những doanh nghiệp hạn chế về năng lực, để chuyển trạng thái từ trạng thái hiện tại sang trạng thái số thì họ cần một nguồn lực nhất định. Khi chúng ta chuyển đổi số thì nguồn lực sẽ đến, nhưng quá trình chuyển đổi này, các nhà làm chính sách cho rằng, nên có chính sách hỗ trợ thúc đẩy quá trình này, tạo thêm động lực để doanh nghiệp chuyển đổi. Quan điểm này không mâu thuẫn, mà bổ trợ cho nhau".
Tại Diễn đàn "Khơi thông nguồn lực cùng doanh nghiệp chuyển đổi xanh", TS. Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược cho rằng trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã có sự chuyển biến tích cực trong nhận thức về vai trò của chuyển đổi xanh. Xu hướng chuyển đổi xanh kết hợp với tiến bộ trong công nghệ số đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp thúc đẩy quá trình phát triển bền vững. Mặc dù vậy, thực tế cho thấy mức độ triển khai chuyển đổi xanh ở các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế.
Giữa nhận thức và hành động trong chuyển đổi xanh của doanh nghiệp vẫn còn khoảng cách đáng kể. Mức độ sẵn sàng tham gia tái cấu trúc mô hình kinh doanh theo hướng bền vững còn chưa cao. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa chủ động xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn để phát triển xanh. Điều này bắt nguồn từ những nút thắt mà các doanh nghiệp chưa được tháo gỡ.
Theo bà Trần Thị Hồng Minh, rào cản lớn nhất mà các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, đang gặp phải là vướng mắc về tài chính khi triển khai sáng kiến xanh. Với chi phí đầu tư ban đầu cao, cũng như khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tài chính xanh khiến nhiều doanh nghiệp khó tính toán hiệu quả đầu tư, dẫn đến tâm lý e ngại khi phải quyết định thay đổi mô hình hiện tại, vốn đã ổn định theo lối truyền thống.
Ngoài ra, vấn đề thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao và hạn chế trong tiếp cận công nghệ mới cũng gây trở ngại trong việc triển khai chiến lược phát triển bền vững của các doanh nghiệp. Cùng với đó là việc cơ sở hạ tầng hỗ trợ chuyển đổi xanh cũng chưa được đầu tư đồng bộ, gây trở ngại cho nhiều sáng kiến xanh từ phía doanh nghiệp.
Hành lang pháp lý chưa đầy đủ và đồng bộ đi kèm với vấn đề rời rạc trong chính sách, cơ chế hỗ trợ đã khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc xác định mục tiêu và cách thức triển khai. Việc nhận diện rõ những khó khăn mà doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp phải là điều kiện tiên quyết để xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp, khả thi và hiệu quả.
Doanh nghiệp cần chủ động chuyển đổi xanh từ những việc nhỏ, dễ triển khai
Theo phân tích của các chuyên gia, để quá trình chuyển đổi xanh của doanh nghiệp diễn ra hiệu quả và thực chất, cần khẩn trương thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Trong đó, các tổ chức tín dụng tăng cường nguồn vốn cho vay đối với những doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc chuyển đổi xanh. Các Bộ, ngành, địa phương, cần tăng cường hiệu quả hoạt động của Quỹ hỗ trợ tại địa phương, hỗ trợ bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp.
Về phía các doanh nghiệp, cần chủ động thực hành quản trị xanh, hướng tới việc tạo ra các sản phẩm có tác động đến xã hội cũng như môi trường. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần chủ động tiếp cận nguồn tín dụng xanh từ các định chế tài chính trong nước và quốc tế. Lãnh đạo các doanh nghiệp cũng cần linh hoạt đổi mới tư duy, chủ động tìm kiếm các nguồn tài chính xanh trên thị trường.
Theo ông Nguyễn Trường Giang, Viện trưởng Viện Chiến lược chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là giai đoạn tiếp theo của chuyển đổi số. Chuyển đổi xanh là cuộc cách mạng về hình thái tổ chức xã hội hướng tới sự phát triển bền vững, trong đó dữ liệu được vốn hóa, là động lực.
"Khi chuyển đổi xanh, chúng ta tạo ra được một cách thức mới để có thể hấp thụ được vốn. Nhờ sự chuyển đổi đó thì chúng ta thu hút được vốn để tạo ra nguồn lực tăng trưởng, chứ không phải chúng ta đi huy động vốn để chuyển đổi xanh. Nguồn vốn cho chuyển đổi xanh rất nhiều nhưng chúng ta không hấp thụ được vì chúng ta hiểu ngược. Tức là chúng ta đi tìm nguồn vốn để chuyển đổi xanh và đáp ứng các tiêu chuẩn", ông Nguyễn Trường Giang nói.
Theo Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, việc thiếu khung tiêu chí, thiếu hướng dẫn cụ thể, cùng sự chồng chéo giữa các bộ ngành và chính sách hỗ trợ rời rạc khiến doanh nghiệp lúng túng, không biết phải làm đến đâu là “đủ chuẩn”, trở thành “lực cản” cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chuyển đổi xanh không thể là cuộc chơi đơn độc của doanh nghiệp. Nó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, khối tư nhân, tổ chức tài chính, viện nghiên cứu và cộng đồng xã hội.
TS Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội nhận định: Chuyển đổi xanh không phải là một xu hướng nhất thời, mà là một yêu cầu sống còn để tồn tại và phát triển trong tương lai. Doanh nghiệp không cần phải bắt đầu bằng những thay đổi lớn, có thể bắt đầu từ những việc nhỏ, dễ triển khai và ít tốn kém như: Tiết kiệm điện, giảm nhựa dùng một lần, lựa chọn nguyên liệu thân thiện với môi trường... Những hành động nhỏ này, khi được thực hiện đồng bộ và có hệ thống, sẽ tạo ra thay đổi lớn.
Doanh nghiệp cần chủ động tìm kiếm thông tin, kết nối với các tổ chức hỗ trợ, hiệp hội ngành nghề và các chương trình tài trợ, tư vấn về chuyển đổi xanh. Quan trọng hơn, cần thay đổi tư duy: Chuyển đổi xanh không phải là chi phí, mà là khoản đầu tư cho tương lai. Doanh nghiệp phát triển bền vững không chỉ tạo ra lợi nhuận, mà còn đóng góp giá trị lâu dài cho xã hội và môi trường./.
