Từ quyết tâm chính trị đến hành động cụ thể
Thanh Hóa hiện có hơn 6.200 tàu cá với khoảng 23.500 lao động hoạt động nghề biển. Quy mô lớn đồng nghĩa với trách nhiệm nặng nề trong quản lý, giám sát hành trình, ghi nhật ký khai thác và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Nhận thức rõ điều đó, các cấp, ngành, địa phương trong tỉnh đã đồng loạt vào cuộc, coi công tác chống khai thác IUU là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên.
Tỉnh đã thành lập 389 tổ đoàn kết trên biển với gần 2.000 tàu cá tham gia; xây dựng 11 hợp tác xã, 3 tổ cộng đồng, 1 hội nghề cá và 2 nghiệp đoàn nghề cá. Mô hình tổ chức sản xuất này không chỉ giúp ngư dân tương trợ nhau trong đánh bắt, mà còn tạo nên mạng lưới tự quản, tự giám sát hiệu quả giữa ngư dân với cơ quan quản lý.
Lực lượng biên phòng, kiểm ngư, công an và chính quyền địa phương phối hợp chặt chẽ trong tuần tra, kiểm tra, xử lý vi phạm. Tại các cảng cá lớn như Lạch Hới, Lạch Bạng, Nghi Sơn, lực lượng chức năng túc trực 24/24 để kiểm soát tàu ra vào cảng, đặc biệt với những tàu có dấu hiệu vi phạm như mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) hay không báo cáo sản lượng khai thác.
Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về IUU cũng được triển khai sâu rộng. Các đồn biên phòng và chính quyền ven biển tổ chức hàng trăm buổi tuyên truyền, phát tờ rơi, phát thanh, ký cam kết với ngư dân không vi phạm vùng biển nước ngoài, không tháo hoặc tắt thiết bị VMS. Nhờ đó, ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân từng bước được nâng lên. Họ dần hiểu rằng tuân thủ quy định không chỉ để tránh xử phạt, mà còn là cách bảo vệ sinh kế và nguồn lợi biển lâu dài.
Tháng cao điểm chống IUU
Từ giữa tháng 10/2025, Thanh Hóa phát động “Tháng cao điểm chống khai thác IUU” với tinh thần quyết liệt, thực chất, coi đây là thời điểm “nước rút” trước đợt thanh tra lần thứ 5 của EC.
Tại cửa biển Lạch Bạng, không khí làm việc những ngày cao điểm trở nên khẩn trương. Lực lượng chức năng trực liên tục, ghi nhận hành trình từng tàu cá, đối chiếu nhật ký khai thác. Những trường hợp cố tình vi phạm đều bị xử lý nghiêm. Điển hình như tàu cá TH-90319-TS công suất 396 CV bị phát hiện mất kết nối thiết bị giám sát hành trình và bị xử phạt 25 triệu đồng.
Theo thống kê, tính đến ngày 27/10/2025, toàn tỉnh đã xử lý 191 vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản, với tổng số tiền phạt gần 2,6 tỷ đồng. Đồng thời, 109 tàu cá mất điều kiện khai thác và 175 tàu mất kết nối VMS đã được rà soát, yêu cầu khắc phục hoặc tạm dừng hoạt động.
Những con số này cho thấy sự chuyển biến rõ nét: từ tuyên truyền sang hành động, từ vận động sang chế tài. Tuy nhiên, hành trình chống khai thác IUU vẫn còn nhiều việc phải làm. Một số tàu nhỏ vẫn hoạt động tự phát, công tác ghi nhật ký và báo cáo khai thác còn thiếu chính xác; hạ tầng nghề cá, khu neo đậu tránh trú bão vẫn chưa đồng bộ.
Tỉnh xác định, để đạt mục tiêu gỡ “thẻ vàng”, cần sự phối hợp đồng bộ từ quản lý nhà nước, giám sát cộng đồng đến ý thức tự giác của ngư dân. Mỗi hành động nhỏ – bật thiết bị VMS, ghi đầy đủ nhật ký – đều góp phần vào hình ảnh nghề cá Việt Nam có trách nhiệm trên trường quốc tế.
Từ cam kết IUU đến phát triển thủy sản bền vững
Không chỉ hướng đến việc gỡ “thẻ vàng”, Thanh Hóa đặt mục tiêu xa hơn: xây dựng ngành thủy sản phát triển bền vững, thân thiện môi trường và hội nhập quốc tế.
Đến hết tháng 10/2025, 100% tàu cá của tỉnh đã được đưa vào hệ thống dữ liệu nghề cá quốc gia; trong đó, 1.023/1.024 tàu đã lắp thiết bị giám sát hành trình. Các chủ tàu ký cam kết không sử dụng ngư cụ hủy diệt, không khai thác loài quý hiếm và tuyệt đối không xâm phạm vùng biển nước ngoài.
Hoạt động kiểm soát sản lượng thủy sản qua cảng được thực hiện nghiêm túc. Mỗi chuyến tàu cập cảng đều phải khai báo, xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác. Đây là điều kiện tiên quyết để hàng thủy sản Việt Nam được công nhận là hợp pháp và được xuất khẩu vào các thị trường khó tính như châu Âu.
Song hành với việc kiểm soát khai thác, Thanh Hóa đang chuyển dịch cơ cấu theo hướng giảm khai thác, tăng nuôi trồng. Các vùng nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước lợ được quy hoạch bài bản, ứng dụng khoa học kỹ thuật và tiêu chuẩn VietGAP. Đặc biệt, Đề án nuôi cá lồng quanh đảo Hòn Mê với quy mô gần 90 ha đang được triển khai, nuôi các loài hải sản có giá trị kinh tế cao như cá bớp, cá hồng Mỹ, tôm hùm, hàu Thái Bình Dương...
Không chỉ mang lại nguồn thu ổn định, mô hình này còn góp phần giảm áp lực khai thác tự nhiên, bảo vệ hệ sinh thái và chủ quyền vùng biển của tỉnh. Bên cạnh đó, các địa phương ven biển đang được khuyến khích đầu tư cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão, hệ thống hậu cần nghề cá – từng bước hiện đại hóa ngành thủy sản.
Gỡ “thẻ vàng” IUU không phải nhiệm vụ ngày một, ngày hai, mà là một quá trình kiên trì, bền bỉ và đầy trách nhiệm. Qua hành trình đó, ngành thủy sản Thanh Hóa nói riêng và Việt Nam nói chung đang dần khẳng định vị thế mới – không chỉ là quốc gia có sản lượng khai thác lớn, mà còn là quốc gia có nghề cá có trách nhiệm, minh bạch và bền vững.
Mỗi con tàu ra khơi với thiết bị giám sát hành trình sáng đèn; mỗi ngư dân ý thức rằng tuân thủ pháp luật là bảo vệ chính mình – đó chính là nền tảng vững chắc để Việt Nam sớm được gỡ “thẻ vàng”, khẳng định uy tín hàng thủy sản trên trường quốc tế./.
