Lời tòa soạn:
Quảng Ninh – "thủ phủ " than của cả nước, từ lâu gắn liền với hình ảnh khai trường rộng lớn, những bãi thải khổng lồ và không ít lo ngại về ô nhiễm môi trường. Trong quá trình hình thành và phát triển của tỉnh Quảng Ninh, ngành than không chỉ giữ vai trò là trụ cột kinh tế mà còn đối diện với nhiều thách thức trong việc gìn giữ, cân bằng hệ sinh thái, đảm bảo khai thác hiệu quả - phát triển bền vững gắn với bảo vệ môi trường.
Trong khoảng hơn một thập kỷ trở lại đây, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và định hướng phát triển bền vững, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cùng các công ty thành viên trên địa bàn Quảng Ninh đã có bước chuyển mạnh mẽ, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp “xanh hóa môi trường mỏ”. Những nỗ lực này đang từng bước thay đổi diện mạo các vùng mỏ, hướng đến mục tiêu phát triển hài hòa giữa khai thác khoáng sản với bảo vệ môi trường, cải thiện điều kiện sống cho cộng đồng dân cư lân cận.
Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là cam kết của các đơn vị khai thác than trong việc trả lại môi trường trong lành cho cộng đồng.
Tuyến bài “Xanh hoá môi trường mỏ” của Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh là hành trình ghi nhận sự nỗ lực của các đơn vị đang từng bước hiện thực hoá mục tiêu “khai thác hiệu quả - phát triển bền vững gắn với bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khoẻ cho người lao động”.
Qua đó, góp phần lan toả thông điệp: “Phát triển công nghiệp hoàn toàn có thể song hành với gìn giữ môi trường, nếu có quyết tâm và hành động thực chất”.
Từ kiểm soát, giảm thiểu ô nhiễm không khí và bụi
Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin, là một trong những đơn vị khai thác than lộ thiên lớn của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), có địa bàn hoạt động tại phường Hà Tu cũ (nay là phường Cao Xanh, tỉnh Quảng Ninh).
Đặc biệt, đây cũng là đơn vị khai thác than lộ thiên 100%, có khai trường sản xuất, bãi đổ thải tiếp giáp nhiều khu vực dân cư. Vì vậy, trong quá trình hoạt động khai thác, bên cạnh mục tiêu phát triển kinh tế và đảm bảo sản lượng than phục vụ nhu cầu năng lượng quốc gia, công ty luôn xác định rõ trách nhiệm và nghĩa vụ trong công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác.
Theo lãnh đạo công ty, để kịp thời triển khai thực hiện các giải pháp đảm bảo môi trường, nhằm đạt được mục tiêu nói trên, Đảng ủy Công ty Cổ phần Than Hà Tu - Vinacomi đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/ĐU ngày 20/4/2021 về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong sản xuất kinh doanh để chỉ đạo triển khai thực hiện với mục tiêu: Khắc phục những tồn tại trong công tác bảo vệ môi trường; giảm thiểu tác động xấu của quá trình sản xuất đến môi trường; tuân thủ đúng các quy định của pháp luật, chỉ đạo của nhà nước và Chính phủ về công tác bảo vệ môi trường; đảm bảo sự phát triển hài hòa; thân thiện với môi trường và cộng đồng; thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo đó, hằng năm, căn cứ vào nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong sản xuất, Công ty Cổ phầnThan Hà Tu đã xây dựng kế hoạch cụ thể, tập trung rà soát các nội dung, chỉ đạo của cơ quan chức năng để chấp hành nghiêm túc các thủ tục pháp lý về công tác bảo vệ môi trường theo đúng quy định, như: Lập báo cáo đánh giá tác động môi trường; lập phương án cải tạo phục hồi môi trường; giấy phép xả thải; sổ đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại.
Để kịp thời xây dựng các giải pháp khắc phục môi trường phát sinh trong quá trình sản xuất, năm 2021, Công ty chủ động xây dựng phương án bảo vệ môi trường tổng thể và là một trong 5 đơn vị đầu tiên có phương án bảo vệ môi trường tổng thể được Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam thông qua. Thời gian thực hiện phương án từ năm 2021-2030 với tổng giá trị trên 171 tỷ đồng.
Cụ thể, từ năm 2021 đến nay, Công ty nỗ lực tập trung thực hiện một số dự án trọng điểm để đưa vào sử dụng phục vụ công tác bảo vệ môi trường.
Nổi bật như việc đưa xe tưới nước chuyên dụng công suất lớn CAT 773E - GF13W, xe tưới nước dập bụi chuyên dụng đầu tiên và lớn nhất Việt Nam với dung tích thùng lên đến 50m3 (tương đương 50 tấn nước).
Ngoài chức năng tưới nước dập bụi chuyên dụng, xe này còn tích hợp cả vòi phun phục vụ công tác cứu hỏa khi có sự cố hỏa hoạn xảy ra. Nhờ áp dụng xe tưới nước dập bụi chuyên dụng hiện đại nhất, đã góp phần hạn chế lượng bụi phát tán ra môi trường khu vực khai thác và các khu dân cư lân cận và hạn chế tình trạng ô nhiễm phát sinh trong quá trình sản xuất.
Ghi nhận tại Công ty cho thấy, đơn vị này đã sớm xây dựng 1 trạm rửa xe tự động; 2 trạm xử lý nước thải sinh hoạt công suất 20 - 25 m3/ngày đêm. Cùng với đó, đầu tư hệ thống phun sương dập bụi dọc tuyến đường bê tông lên khai trường mỏ với chiều dài 1 km. Thực hiện hoàn thành cải tạo phục hồi môi trường cảnh quan dọc tuyến đường lên khai trường mỏ, cải tạo cảnh quan môi trường mặt bằng các phân xưởng mức +20, +170 và +190, tuyến đường từ Máng Ga Lộ Phong - Trung tâm điều khiển sản xuất; đầu tư 2 trạm quan trắc nước mặt, nước ngầm…
Ngoài ra, công ty cũng nghiêm túc thực hiện việc đánh giá tác động môi trường định kỳ. Theo đó, thực hiện giám sát môi trường không khí 6 vị trí với tần suất giám sát 3 tháng/lần; giám sát môi trường nước 4 vị trí với tần suất giám sát 3 tháng/lần. Giám sát liên tục, tự động 2 vị trí và giám sát thường xuyên thông qua trạm quan trắc tự động được lắp đặt tại Trạm xử lý nước thải Hà Tu để truyền số liệu về Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ninh theo dõi, giám sát.
Công ty cũng đã tiến hành phân loại chất thải ngay tại nguồn, tổ chức thu gom lưu trữ tại các kho tạm, thùng chứa tập trung, có treo gắn mã sau đó chuyển giao cho Công ty TNHH MTV Môi trường TKV vận chuyển và xử lý.
Đối với công tác xử lý nước thải, toàn bộ lượng nước thải phát sinh tại moong khai thác đều được thu hồi về hai trạm xử lý của Công ty để xử lý với tổng công suất 36.000m3/ngày, đêm. Nước thải sau khi xử lý xong được tận dụng lại để phục vụ sản xuất, lượng nước thải đã qua xử lý công ty không tận dụng hết được xả ngoài môi trường...
Đặc biệt, Banh lãnh đạo công ty cũng khuyến khích các cán bộ, công nhân viên, người lao động không ngừng đóng góp sáng kiến cải tiến kỹ thuật phục vụ công tác bảo vệ môi trường.
Qua đó, trong những năm qua, Công ty đã tiếp nhận nhiều sáng kiến của ngưởi lao động để áp dụng vào thực tế. Cụ thể, sáng kiến gia cố kè chắn đất đá chống sạt lở và cải tạo cảnh quan môi trường khu vực sườn đồi phía sau nhà Văn phòng của nhóm tác giả Lam Anh Tuấn - PGĐ; Ngô Duy Đà - TP ĐTM; Vũ Thị Bích Phượng - PP.ĐTM; Sáng kiến: Thiết kế hệ thống hút bụi cho máy nghiền thô của nhóm tác giả: Đặng Huy Quỳnh - PP KCS; Lưu Văn Hà - PP KCS; Nguyễn Hồng Hải - Công nhân P.KCS; Sáng kiến: Nâng cấp, lắp đặt bánh xe cho các thùng chứa chất thải nguy hại tại các công trường, phân xưởng của nhóm tác giả: Trần Quốc Toàn - PGĐ; Ngô Duy Đà - TP. ĐTM; Vũ Thị Bích Phượng - PP. ĐTM; Sáng kiến: Đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trường trong quá trình thu gom phân loại rác thải tại kho chứa chất thải nguy hại của nhóm tác giả: Nguyễn Thế Thành - PP. AT; Trần Đại Dương - Công nhân PX Xe 2; Phạm Duy Mãi - PP. AT...
Đến xanh hoá khai trường khai thác lộ thiên
Với phương châm: “khai thác tới đâu, phủ xanh tới đó”, theo báo cáo của Công ty Cổ phần Than Hà Tu cho thấy, từ năm 2008 - 2023, Công ty đã triển khai thực hiện hoàn nguyên và trồng 220 ha keo lai và keo lá tràm tại 3 bãi thải đã dừng hoạt động, trong đó: Bãi thải Nam Lộ Phong 130,28ha; Bãi thải Chính Bắc 60,42ha; Bãi thải Vỉa 7, 8 29,3ha.
Đặc biệt, nhằm tạo cảnh quan đặc sắc trong công tác bảo vệ môi trường gắn liền với hoạt động du lịch của địa phương, với địa hình, địa chất thuận lợi, từ năm 2023 - tháng 7/2024, Công ty còn thực hiện trồng 1,24 ha cây gỗ lớn tạo hình biểu tượng miền di sản tổng số 1.039 cây trên bãi thải Nam Lộ Phong với độ cao +210m so với mực nước biển.
Trong đó: cây Phong Linh 326 cây; cây Giáng Hương 347 cây; cây Lim Xẹt 366 cây; ngoài ra Công ty thực hiện trồng trên 30 ha cây lát hoa (trồng xen dưới tán cây keo) với tổng giá trị 6.805 triệu đồng.
Có mặt trên bãi thải Nam Lộ Phong vào trung tuần tháng 7 vừa qua, nhóm phóng viên đã tận mắt nhận thấy được sức sống, sự hồi sinh nhanh chóng tại “núi thải” này. Những hàng cây Phong Linh, Giáng Hương, Lim Xẹt, Lát hoa được trồng đan xen mang tính thẩm mỹ cao tạo thành biểu tượng miền di sản (hình xoắn ốc) vô cùng đẹp mắt đang ngày cang vươn cao, xanh mướt.
Thông tin với phóng viên, anh Nguyễn Minh Trường, cán bộ thuộc Công ty TNHH MTV môi trường mỏ - Vinacomin (đơn vị thi công, chăm sóc cây xanh tại khai trường than Hà Tu) cho biết, mặc dù ở độ cao +210m so với mực nước biển, trải qua sự khắc nghiệt của thời tiết, thiên tai, đặc biệt là sau cơn bão Yagi năm 2024 khiến nhiều cây bị đổ gãy, bật gốc. Nhưng nhờ sự đồng lòng, luôn đề cao công tác chăm sóc, cắt tỉa, xới vun gốc, bón phân... Vì vậy cây sống ở trên này đạt tỷ lệ cao từ 95% trở lên.
Hứa hẹn rừng cây gỗ lớn trên khai trường
Với quan điểm xuyên suốt “khai thác than gắn liền với bảo vệ và tái tạo môi trường”. Xác định việc phủ xanh các bãi thải đã dừng hoạt động góp phần cải thiện chất lượng không khí; giảm nguy cơ các bệnh viêm phổi, hen suyễn, viêm phế quản đặc biệt đối với công nhân làm việc ngoài trời; ngoài ra còn giúp giảm nhiệt độ, cải thiện vi khí hậu, bảo vệ sức khỏe thể chất cho người lao động; làm việc trong điều kiện nắng nóng; Giảm tiếng ồn và bụi mịn, có khả năng hấp thụ và giảm thiểu tiếng ồn từ máy móc, phương tiện vận tải; Tác động tích cực đến tinh thần, giảm căng thẳng, tăng hiệu quả làm việc, giúp giảm lo âu, cải thiện tình thần và điều kiện làm việc cho người lao động, nâng cao hiệu suất lao động và chất lượng cuộc sống; giúp giảm nguy cơ phơi nhiễm gián tiếp cho người lao động qua hô hấp, ăn uống, tiếp xúc da, góp phần xây dựng môi trường làm việc bền vững và an toàn.
Trao đổi với phóng viên, bà Vũ Thị Bích Phượng, Phó trưởng phòng Đầu tư - Môi trường Công ty Cổ phần Than Hà Tu cho biết: “Năm 2025, Công ty tiếp tục ưu tiên trồng cây gỗ lớn (cây Thông mã vĩ) với tổng diện tích 36 ha tại mặt bằng mức +256 bãi thải Chính Bắc và mặt bằng +210 đến +180 khu vực bãi thải Nam Lộ Phong, mật độ 1.600 cây/ha với tổng chi phí 3.895,2 triệu đồng”.
Theo bà Phượng, việc lựa chọn cây thông Mã Vĩ cải tạo, phục hồi môi trường do đây là loài cây có bộ rễ phát triển mạnh, giúp giữ đất hiệu quả đặc biệt là trên đất dốc và đồi núi giúp chống xói mòn, sạt lở đất.
Tăng độ che phủ rừng, góp phần cải thiện vi khí hậu và cân bằng sinh thái. Hấp thụ khí CO2 , cải thiện chất lượng không khí góp phần vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu; Cải tạo đất nghèo dinh dưỡng, thích nghi với điều kiện đất nghèo, khô cằn, tạo điều kiện tái sinh rừng tự nhiên hoặc rừng hỗn giao trong tương lai;
Cung cấp gỗ chất lượng tốt, gỗ thông mã vĩ có giá trị cao trong xây dựng, làm đồ nội thất, nguyên liệu chế biến, nhựa thông là nguyên liệu quý trong công nghiệp hóa chất, dược phẩm, sản xuất sơn; Tạo cảnh quan sinh thái và du lịch, các rừng thông có cảnh quan đẹp, không gian thoáng đãng, thu hút khách du lịch, tăng giá trị sinh thái đô thị xanh mát và bền vững;
Đáp ứng mục tiêu lâm nghiệp quốc gia, góp phần thực hiện chương trình trồng rừng phòng hộ, rừng sản xuất theo chiến lược phát triển lâm nghiệp bền vững, hỗ trợ đạt chỉ tiêu phủ xanh đất trống, giảm suy thoái tài nguyên rừng và phục hồi hệ sinh thái rừng.
Qua khảo sát của phóng viên, đại đa số người dân sinh sống và làm việc gần khu vực khai trường, bãi thải mỏ lộ thiên than Hà Tu đều có đánh giá chất lượng không khí, cảnh quan được cải thiện rõ rệt; tình trạng bụi, tiếng ồn được giảm đi đáng kể, người dân thấy an tâm hơn về sức khỏe và môi trường sống, hài lòng với các biện pháp trồng cây xanh, cải tạo phục hồi môi trường, cải tạo cảnh quan môi trường và xử lý nước thải mà Công ty đang triển khai thực hiện.
Như vậy, từ Nghị quyết cho tới thực tế có thể thấy được, tại khai trường lộ thiên công ty Than Hà Tu những năm qua đã có những chuyển biến tích cực về môi trường.
Rồi tới đây, những cánh rừng cây gỗ lớn như: thông, lát, phi lao sẽ được trồng mới, những thân cây từng nghiêng ngả trước thiên tai sẽ dần được hồi sinh trên nền đất thải, lớn lên cùng với quyết tâm của Than Hà Tu trong hành trình nỗ lực nhân lên màu xanh cho khai trường mỏ.
Quang Dương - Đình Quế