Vùng đất tiềm năng cho phát triển kinh tế xanh
Thanh Hóa nằm ở trung tâm vùng Bắc Trung Bộ, là một trong những tỉnh có quy mô dân số và diện tích lớn nhất cả nước. Với hơn 102 km đường bờ biển, hệ thống sông ngòi phong phú và điều kiện khí hậu đa dạng, tỉnh có tiềm năng to lớn để phát triển các ngành kinh tế xanh như điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối, du lịch sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao và công nghiệp thân thiện môi trường.
Khu Kinh tế Nghi Sơn, cùng với 9 khu công nghiệp và 33 cụm công nghiệp đang hoạt động, tạo ra dư địa lớn cho thu hút các nhà đầu tư trong lĩnh vực năng lượng sạch, công nghệ cao và các ngành công nghiệp ít phát thải. Bên cạnh đó, Thanh Hóa còn có lợi thế về nguồn nhân lực dồi dào và hệ thống hạ tầng giao thông ngày càng hoàn thiện như cảng biển nước sâu, đường cao tốc Bắc – Nam, đường sắt, sân bay Thọ Xuân.
Tuy nhiên, để chuyển hóa những tiềm năng này thành hiện thực và tạo ra giá trị gia tăng bền vững, Thanh Hóa nhận thức rõ vai trò của một hành lang pháp lý minh bạch, đồng bộ và hỗ trợ hiệu quả cho nhà đầu tư xanh. Đây không chỉ là yếu tố thu hút vốn đầu tư trong nước và quốc tế mà còn là công cụ định hướng phát triển lâu dài cho tỉnh.
Nhằm cụ thể hóa Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050 của Chính phủ, Thanh Hóa đã tích cực triển khai đồng bộ các giải pháp xây dựng hành lang pháp lý hỗ trợ thu hút đầu tư vào lĩnh vực xanh.
Một trong những văn bản mang tính định hướng là Quyết định số 2877/QĐ-UBND ngày 5/7/2022 của UBND tỉnh Thanh Hóa, về việc phê duyệt “Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2022–2025”. Quyết định này xác định rõ mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất theo mô hình thân thiện với môi trường, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, áp dụng công nghệ xanh và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên.
Ngoài ra, tỉnh đã tích hợp định hướng phát triển xanh vào Quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó ưu tiên phân vùng phát triển năng lượng tái tạo tại các địa bàn như Nghi Sơn, Hoằng Hóa, Quảng Xương (điện mặt trời) và các huyện miền núi như Thường Xuân, Quan Hóa (điện gió). Các khu công nghiệp mới được yêu cầu phải đáp ứng tiêu chuẩn về khu công nghiệp sinh thái, tiết kiệm tài nguyên, tái sử dụng nước và giảm phát thải.
Về mặt ưu đãi đầu tư, Thanh Hóa đang áp dụng khung chính sách cao nhất theo quy định pháp luật đối với các dự án đầu tư vào lĩnh vực năng lượng sạch, xử lý chất thải, sản xuất vật liệu thân thiện môi trường và công nghệ xanh. Các chính sách cụ thể bao gồm: miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đến 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo; miễn hoặc giảm tiền thuê đất đến 15 năm tùy theo vùng khó khăn; hỗ trợ chi phí đào tạo lao động, giải phóng mặt bằng và xây dựng hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào dự án.
Những giải pháp xanh hóa
Cùng với đó, tỉnh đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính thông qua Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh Thanh Hóa và hệ thống một cửa điện tử. Việc cấp giấy chứng nhận đầu tư, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp phép xây dựng và các thủ tục liên quan được rút ngắn thời gian xử lý, tăng tính minh bạch và giảm chi phí không chính thức cho doanh nghiệp.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, hành lang pháp lý thu hút đầu tư xanh ở Thanh Hóa vẫn còn đối mặt với một số thách thức cần sớm được tháo gỡ.
Thứ nhất, còn thiếu các bộ tiêu chí rõ ràng xác định dự án xanh để làm cơ sở đánh giá, lựa chọn và ưu đãi đầu tư. Các mô hình kinh tế mới như tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn, đầu tư theo hình thức ESCO chưa được hướng dẫn cụ thể trong thực tiễn địa phương.
Giải pháp: Tỉnh cần phối hợp với các bộ, ngành Trung ương để ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và hướng dẫn đánh giá dự án xanh phù hợp với điều kiện cụ thể của Thanh Hóa. Có thể xây dựng thí điểm Bộ tiêu chí “Doanh nghiệp xanh” tại một số lĩnh vực ưu tiên như năng lượng tái tạo, dệt may, chế biến nông sản.
Thứ hai, việc hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp xanh còn hạn chế. Hiện tại, Thanh Hóa chưa có Quỹ phát triển xanh cấp tỉnh, trong khi đó việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi từ Trung ương hay quốc tế còn vướng mắc về hồ sơ, thủ tục.
Giải pháp: Tỉnh nên xem xét thành lập Quỹ phát triển xanh hoặc phối hợp với các ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng để triển khai các gói tín dụng xanh, cho vay ưu đãi lãi suất thấp cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, xử lý chất thải hoặc sản xuất sạch hơn. Đồng thời, tăng cường hỗ trợ tư vấn kỹ thuật để giúp doanh nghiệp tiếp cận Quỹ Khí hậu xanh (GCF), Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF).
Thứ ba, còn thiếu hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả đầu tư xanh. Việc thiếu các công cụ đo lường như mức phát thải giảm, hiệu quả sử dụng tài nguyên hay tác động xã hội – môi trường khiến chính quyền địa phương gặp khó trong việc theo dõi và điều chỉnh chính sách.
Giải pháp: Xây dựng cơ sở dữ liệu về các dự án xanh đã triển khai và thiết lập Bộ chỉ số theo dõi hiệu quả đầu tư xanh. Lồng ghép nội dung này vào các báo cáo định kỳ về phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Bên cạnh đó, khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện báo cáo tài chính khí hậu (TCFD) và công bố thông tin bền vững.
Đột phá thể chế – Đòn bẩy nâng tầm vị thế Thanh Hóa
Tầm nhìn đến năm 2045, Thanh Hóa không chỉ đặt mục tiêu trở thành tỉnh công nghiệp phát triển mà còn hướng đến xây dựng mô hình phát triển cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội. Để đạt được điều đó, đầu tư xanh cần được xem là trụ cột chiến lược trong chính sách thu hút đầu tư.
Việc hoàn thiện hành lang pháp lý là điều kiện tiên quyết. Đây không chỉ là bộ khung định hướng mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ của chính quyền tỉnh đối với cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức tài chính và nhà đầu tư trong và ngoài nước. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, Thanh Hóa cần nắm bắt cơ hội để đi đầu trong triển khai thực thi chính sách khí hậu và tăng trưởng xanh.
Sắp tới, Thanh Hóa dự kiến ban hành thêm các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số trong sản xuất xanh, phát triển năng lượng tái tạo quy mô vừa và nhỏ tại miền núi, cũng như định hướng quy hoạch không gian biển phục vụ nuôi trồng thủy sản và điện gió ngoài khơi.
Với quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, Thanh Hóa hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu về thu hút đầu tư xanh cấp tỉnh tại Việt Nam, góp phần tạo ra giá trị kinh tế lâu dài, bền vững và thân thiện với môi trường./.
