Trong nỗ lực bảo vệ "di sản sống" này, lực lượng Kiểm lâm Hải Phòng đã và đang khẳng định vai trò tiên phong, trở thành điểm tựa vững chắc trong cuộc chiến chống lại tội phạm buôn bán, săn bắt trái phép và trong việc xây dựng ý thức trách nhiệm cộng đồng.
Từ tin báo đến tái hòa nhập tự nhiên cho động vật hoang dã
Công tác cứu hộ động vật hoang dã tại Hải Phòng những năm gần đây đã ghi nhận những chuyển biến tích cực, phản ánh sự phối hợp nhịp nhàng và chuyên nghiệp của cơ quan chức năng, mà lực lượng Kiểm lâm đóng vai trò điều phối trọng yếu. Đây không chỉ là những vụ giải cứu đơn lẻ, mà là một quy trình khép kín, nhân văn, bắt đầu từ sự cảnh giác của người dân.
Nhiều trường hợp cá thể động vật quý hiếm đi lạc hoặc bị nuôi nhốt trái phép đã được người dân tự nguyện phát hiện và báo tin kịp thời.
Những câu chuyện cảm động như hai cá thể Rùa cựa châu Phi (loài thuộc Phụ lục II CITES) đi lạc vào khuôn viên một ngôi chùa, hay việc một con Trăn đất khổng lồ vô tình bò vào nhà dân. Ngay lập tức, Chi cục Trồng trọt và Kiểm lâm (trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường) đã cử cán bộ xuống hiện trường để tiếp nhận, lập biên bản và thực hiện các bước chăm sóc ban đầu.
Theo đại diện lãnh đạo Chi cục Kiểm lâm TP Hải Phòng cho biết: “Nhờ sự thay đổi tích cực trong nhận thức của người dân cùng sự chuyên nghiệp, kịp thời của các cơ quan chức năng, nhiều cá thể động vật hoang dã đã được đưa về môi trường sống tự nhiên an toàn”.
Đơn cử có thể kể đến như, 25/8 UBND phường Nguyễn Trãi đã tiếp nhận 2 cá thể rùa đi lạc vào khuôn viên chùa Đá Súng, thuộc địa phận tổ dân phố Trại Gạo.
Ngay sau khi tiếp nhận thông tin, UBND phường Nguyễn Trãi đã tiến hành lập biên bản và tạm thời giao cho ông Mạc Văn Cường, Tổ trưởng dân phố, và ông Mạc Văn Triệu, người dân địa phương, chịu trách nhiệm chăm sóc và bảo quản hai cá thể rùa trên.
Nhận thấy tầm quan trọng của việc xử lý đúng quy trình đối với các loài động vật hoang dã, ngày 19/9, UBND phường đã liên hệ với Hạt Kiểm lâm khu vực IV - Chi cục Kiểm lâm TP Hải Phòng để được hỗ trợ chuyên môn.
Hai cá thể rùa sau đó được xác định là rùa cựa châu Phi (có tên khoa học Centrochelys sulcata), loài động vật hoang dã thuộc Phụ lục II, Công ước về buôn bán Quốc tế các loài động vật và thực vật hoang dã nguy cấp (CITES). Hạt Kiểm lâm khu vực IV đã nhanh chóng liên hệ Trung tâm du lịch và bảo tồn sinh vật Hoàng Liên - Vườn Quốc gia Hoàng Liên để tổ chức cứu hộ.
Ngày 24/9, dưới sự phối hợp chặt chẽ giữa UBND phường Nguyễn Trãi, Hạt Kiểm lâm khu vực IV và Trung tâm du lịch và bảo tồn sinh vật Hoàng Liên, hai cá thể rùa đã được cứu hộ thành công. Đây là một điển hình cho thấy sự thay đổi tích cực trong nhận thức của người dân và sự chuyên nghiệp, kịp thời của các cơ quan chức năng.
Tương tự, ngày 18/9, một hành động đẹp và đầy ý nghĩa về bảo vệ động vật hoang dã vừa diễn ra tại phường Lê Đại Hành (TP Hải Phòng) minh chứng cho sự thành công của công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Vào thời gian trên, bà Nguyễn Thị Miện - một người dân sinh sống tại tổ dân phố Đại đã tự nguyện giao nộp một cá thể rùa đi lạc để trả lại nó về với tự nhiên.
Sự việc bắt đầu vào ngày 17/9, khi bà Miện đang dọn dẹp khu vườn của gia đình và bất ngờ phát hiện một cá thể rùa. Thay vì giữ lại, bà đã nhanh chóng liên hệ với chính quyền địa phương để bàn giao.
Ngay sau khi tiếp nhận, các cán bộ của UBND phường đã phối hợp với Hạt Kiểm lâm khu vực IV tiến hành kiểm tra. Cá thể rùa được xác định là một cá thể Rùa Sa nhân (tên khoa học: Cuora mouhoti), một loài rùa cạn bản địa. Loài này thuộc Phụ lục II của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES).
Qua kiểm tra, cá thể rùa có sức khỏe ổn định, không có thương tích và di chuyển, ăn uống bình thường. Nhận thấy điều kiện sống của cá thể rùa hoàn toàn khỏe mạnh, các đơn vị đã thống nhất phương án thả về môi trường sống tự nhiên tại khu vực rừng đặc dụng do Ban Quản lý rừng quản lý.
Tiếp đến, ngày 9/10, tại Đền Cao An Phụ, phường Phạm Sư Mạnh, lực lượng Kiểm lâm khu vực III phối hợp cùng Ban Quản lý rừng, Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc đã tiếp nhận một cá thể rùa núi vàng do người dân phường Nhị Chiểu tự nguyện giao nộp để thả về môi trường tự nhiên tại khu rừng đặc dụng thuộc khu vực Đền Cao An Phụ.
Đặc biệt, sự việc người dân xã Vĩnh Hải đã vô tình nhặt được 1 cá thể Culi trên đường nên đã đem về nhà hồi tháng 9 vừa qua. Qua tìm hiểu được biết Culi là một trong những loài động vật nguy cấp, quý hiếm không được phép nuôi nhốt nên người dân đã liên hệ với cơ quan chức năng và có nguyện vọng giao chuyển giao cá thể Culi cho cơ quan chức năng.
Sau khi được chuyển giao đến Trung tâm cứu hộ, Culi đã được các chuyên gia kiểm tra sức khoẻ xác nhận tình trạng sức khỏe. Hạt Kiểm lâm khu vực II đã phối hợp với Công an xã Vĩnh Hải, bàn giao 1 cá thể Culi Nhỏ thuộc danh mục động vật rừng nguy cấp nhóm (IB) này về Trung tâm cứu hộ, bảo tồn và Phát triển sinh vật - Vườn Quốc gia Cúc Phương…
Nâng cao ý thức trách nhiệm trong công tác quản lý
Từ những sự việc trên cho thấy, đây không phải là một hành động ngẫu nhiên, mà là kết quả trực tiếp từ những chương trình tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã mà Chi cục Kiểm lâm Hải Phòng đã phối hợp cùng UBND các phường trên địa bàn đã triển khai trong thời gian qua.
Theo đại diện lãnh đạo Chi cục Kiểm lâm TP Hải Phòng, thực hiện chương trình công tác năm 2025, Chi cục Kiểm lâm thường xuyên tổ chức tuyên truyền về quản lý và bảo vệ động vật hoang dã đến các tầng lớp nhân dân để nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc quản lý bảo vệ rừng nói chung, quản lý động vật hoang dã nói riêng. Chi cục đã phối hợp với các ban, ngành, địa phương tổ chức tuyên truyền, tuần tra, truy quét tình trạng săn, bắt, bẫy chim hoang dã, di cư trên địa bàn thành phố.
Đặc biệt, trong những trường hợp phức tạp hơn như các loài nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IB hay các loài có nguồn gốc quốc tế, lực lượng Kiểm lâm Hải Phòng còn thể hiện sự kết nối chặt chẽ với các tổ chức bảo tồn uy tín toàn cầu như Tổ chức Động vật Châu Á (AAF).
Sự kiện chuyển giao thành công cá thể Gấu ngựa nặng 120kg từ một cơ sở nuôi nhốt nhân đạo về Trung tâm cứu hộ Gấu Việt Nam là một minh chứng hùng hồn. Cán bộ Kiểm lâm không chỉ thực hiện các thủ tục hành chính, kiểm tra chip điện tử mà còn đóng vai trò vận động, thuyết phục chủ cơ sở tự nguyện từ bỏ quyền nuôi nhốt, mở ra cơ hội sống thứ hai cho loài gấu.
Sau khi tiếp nhận, các cá thể động vật đều được giám định chuyên môn, chăm sóc y tế và phục hồi bản năng hoang dã. Cuối cùng, chúng được tái thả về môi trường sống phù hợp, như việc thả các loài rùa, trăn về khu vực rừng tự nhiên hoặc chuyển đến các Vườn Quốc gia lớn hơn để đảm bảo khả năng sinh tồn. Chuỗi hành động này không chỉ thể hiện tính nhân đạo mà còn khẳng định cam kết của Hải Phòng trong việc bảo tồn nguồn gen quý hiếm.
Cuộc chiến bảo vệ động vật hoang dã là một nỗ lực lâu dài, đòi hỏi phải tạo ra một lá chắn vững chắc từ pháp luật và ý thức cộng đồng. Qua đó, lực lượng Kiểm lâm Hải Phòng đã không ngừng tăng cường các biện pháp kiểm soát và tuyên truyền, từng bước hình thành một văn hóa bảo tồn trong xã hội.
Trong lĩnh vực quản lý, Kiểm lâm đã phối hợp với các cơ quan chức năng như Công an môi trường, Bộ đội Biên phòng và Quản lý thị trường để siết chặt công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm.
Theo thống kê, TP Hải Phòng đang quản lý chặt chẽ hơn 200 cơ sở nuôi động vật hoang dã, trong đó tập trung vào việc xác minh nguồn gốc của các loài nguy cấp, quý, hiếm để loại trừ nguy cơ hợp thức hóa động vật săn bắt trái phép. Các tuyến đường giao thông trọng điểm, khu vực biên giới và các chợ truyền thống – nơi tiềm ẩn nguy cơ buôn bán ĐVHD trái phép đều được tăng cường tuần tra, kiểm soát nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, xác định để hiệu quả bền vững phải đến từ sự thay đổi trong nhận thức. Qua đó, lực lượng Kiểm lâm Hải Phòng đã chủ động tổ chức nhiều chiến dịch truyền thông, phổ biến các quy định pháp luật mới về bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học. Họ tích cực khuyến khích người dân sử dụng đường dây nóng miễn phí (như 1800-1522 của ENV) để báo tin vi phạm, tạo điều kiện thuận lợi và bảo mật cho cộng đồng tham gia tố giác tội phạm. Đồng thời, việc vận động các nhà hàng, khách sạn và các cơ sở kinh doanh du lịch ký cam kết không mua bán, sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã đã góp phần đáng kể vào việc triệt tiêu thị trường tiêu thụ – nguyên nhân gốc rễ của nạn săn bắt trái phép.
Với những nỗ lực không mệt mỏi, vừa thực thi pháp luật nghiêm minh, vừa khéo léo vận động, thuyết phục cộng đồng, lực lượng Kiểm lâm Hải Phòng đang hoàn thành xuất sắc vai trò "người gác rừng", giữ gìn không gian sống an toàn cho các loài động vật hoang dã, để thành phố Cảng không chỉ hiện đại mà còn mãi mãi giữ được vẻ đẹp hoang sơ, trù phú.
