CORSIA – phép thử lớn cho ngành hàng không
Từ ngày 1/1/2026, các hãng hàng không Việt Nam sẽ chính thức tham gia Chương trình CORSIA – cơ chế toàn cầu của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đây không chỉ là yêu cầu quốc tế bắt buộc đối với các chuyến bay quốc tế, mà còn là phép thử cho khả năng thích ứng và năng lực cạnh tranh của ngành hàng không Việt Nam.
Giữa năm 2025, Cục Hàng không Việt Nam đã đăng ký tham gia giai đoạn tự nguyện của CORSIA. Điều này đồng nghĩa chỉ trong vài tháng tới, các hãng bay trong nước sẽ phải triển khai quy trình đo đạc – báo cáo – thẩm tra (MRV) lượng phát thải CO₂. Nếu chậm trễ, đến năm 2027, quy định này cũng sẽ trở thành điều kiện bắt buộc để duy trì khai thác tại các thị trường quốc tế. Việc chủ động tham gia sớm giúp ngành hàng không làm quen với bộ tiêu chuẩn toàn cầu vốn khắt khe, đồng thời tránh rơi vào thế bị động.
Trong ba trụ cột giảm phát thải của CORSIA, nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) được coi là giải pháp then chốt. Từ cuối năm 2024, Vietnam Airlines và Vietjet đã tiên phong sử dụng SAF trên một số chuyến bay quốc tế. Loại nhiên liệu này có thể giảm tới 80% khí thải nhà kính so với nhiên liệu phản lực truyền thống và hoàn toàn tương thích với hạ tầng, động cơ hiện có. Tuy nhiên, chi phí hiện là rào cản lớn: SAF đắt gấp 2–3 lần, thậm chí có lúc 5–6 lần so với nhiên liệu thường. Bộ Xây dựng ước tính trong vòng 5 năm tới, việc áp dụng SAF có thể khiến chi phí nhiên liệu toàn ngành tăng thêm khoảng 25 triệu USD, tương đương 4,5 – 5,5 triệu USD mỗi năm.
Trước áp lực này, các hãng bay khó có thể chỉ dựa vào SAF hay công nghệ mới. Mua tín chỉ carbon được xem là giải pháp song hành, vừa giúp doanh nghiệp đáp ứng nghĩa vụ CORSIA, vừa duy trì hoạt động ổn định. Đặc biệt, ưu tiên tín chỉ trong nước không chỉ tiết kiệm chi phí so với mua quốc tế, mà còn tạo động lực cho các dự án năng lượng tái tạo, nông nghiệp carbon thấp và trồng rừng tại Việt Nam.
Ở chiều ngược lại, nhu cầu mua tín chỉ từ ngành hàng không mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Khi thị trường carbon toàn cầu mở rộng, các đơn vị Việt Nam có thể vừa phục vụ nhu cầu nội địa, vừa tiến tới xuất khẩu tín chỉ cho các hãng bay quốc tế. Như vậy, sức ép giảm phát thải không chỉ là gánh nặng chi phí, mà còn trở thành động lực thúc đẩy hình thành hệ sinh thái tài chính xanh.
Có thể thấy, hàng không vốn là ngành tiêu thụ nhiên liệu khổng lồ và khó “xanh hóa” chỉ bằng cải tiến công nghệ. Việc tham gia CORSIA từ năm 2026 vừa đặt ra thách thức lớn, vừa mở ra cơ hội để ngành tái cấu trúc theo hướng bền vững. Với các hãng bay, đây là thời điểm xây dựng hình ảnh “xanh” và nâng cao lợi thế cạnh tranh quốc tế. Với nhà cung cấp tín chỉ carbon, đây là thị trường đầy triển vọng. Và với nền kinh tế, đây chính là bước tiến quan trọng để kết nối phát triển hàng không với chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia.
SAF – tấm vé xanh cho hàng không Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu siết chặt quy định giảm phát thải, nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) nổi lên như chìa khóa để các hãng bay duy trì lợi thế cạnh tranh và đáp ứng CORSIA.
Nhiều quốc gia đã nhanh chóng áp dụng chính sách bắt buộc sử dụng SAF cho cả chuyến bay quốc tế lẫn nội địa, trong đó có Mỹ, Australia, Singapore, Thái Lan, Anh… Riêng châu Âu đi đầu với Quy định 2023/2405 (RefuelEU), yêu cầu từ 1/1/2025, nhiên liệu cung ứng cho các chuyến bay trong EU phải chứa tối thiểu 2% SAF; tỷ lệ này sẽ tăng dần lên 6% vào năm 2030, 20% vào năm 2035 và đạt 70% vào năm 2050, kèm theo cơ chế xử phạt nghiêm khắc.
SAF được sản xuất từ dầu ăn đã qua sử dụng, mỡ động vật, phụ phẩm nông nghiệp, rác thải đô thị… và hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn an toàn quốc tế. Việt Nam có lợi thế lớn với nguồn nguyên liệu sinh khối và phụ phẩm dồi dào – yếu tố nền tảng để phát triển ngành công nghiệp SAF. Nếu được đầu tư đúng hướng, Việt Nam không chỉ tự chủ nguồn cung trong nước mà còn có thể xuất khẩu sang EU và ASEAN. Đây là bước đi giúp giảm phụ thuộc nhập khẩu, đồng thời nâng cao vị thế công nghiệp xanh trên bản đồ thế giới.
Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp nội địa đã bắt đầu nhập cuộc. Petrolimex hợp tác cùng Tập đoàn Keppel để nghiên cứu giải pháp SAF đạt chuẩn quốc tế. Công ty cổ phần Lọc Hóa dầu Bình Sơn (BSR) đã đi xa hơn khi xuất bán thành công lô SAF thương mại đầu tiên. Theo ông Hoàng Thanh Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu Phát triển của BSR, doanh nghiệp đã hoàn tất thủ tục tiêu chuẩn, chứng chỉ bền vững và xây dựng chuỗi cung ứng SAF khép kín đầu tiên tại Việt Nam – từ nhập khẩu nguyên liệu, phối trộn, kiểm soát chất lượng cho đến cung ứng trực tiếp cho hãng bay.
Các chuyên gia nhận định, SAF không chỉ là giải pháp giảm phát thải, mà còn là “tấm vé thông hành” để ngành hàng không Việt Nam duy trì đường bay quốc tế trong bối cảnh quy định ngày càng khắt khe. Xa hơn, SAF mở ra một chương mới cho chiến lược phát triển kinh tế xanh quốc gia.
Để thúc đẩy quá trình này, Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-BCT ngày 11/8/2025 về phát triển và ứng dụng SAF trong vận tải hàng không. Chỉ thị phân công rõ ràng: Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước phối hợp với Bộ Xây dựng và các hãng bay xây dựng lộ trình; Cục Xuất nhập khẩu chủ trì cơ chế thuận lợi về thông quan, kiểm tra chuyên ngành và ưu đãi thuế đối với nguyên liệu, thiết bị sản xuất SAF; các đơn vị khác kết nối với đối tác quốc tế có công nghệ, kinh nghiệm để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam.
Song song, Bộ cũng kêu gọi các hiệp hội xăng dầu, nhiên liệu sinh học và doanh nghiệp hàng không đóng góp ý kiến chính sách. Những đề xuất về ưu đãi thuế, phí hay hỗ trợ tài chính được kỳ vọng sẽ kéo giảm giá thành SAF, nâng cao năng lực cạnh tranh. Mục tiêu dài hạn là đưa Việt Nam trở thành nhà sản xuất và cung ứng SAF hàng đầu trong khu vực, tiến tới khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu./.
