Trước bối cảnh này, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam khuyến nghị doanh nghiệp tăng cường sử dụng nguyên liệu gỗ Mỹ và đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường. Các chuyên gia ngành gỗ nhấn mạnh chiến lược mở rộng sang châu Âu, Nhật Bản, Australia, Canada, Trung Đông và Trung Quốc sẽ giúp bù đắp những sụt giảm tại Mỹ, đồng thời nâng cao chất lượng và thiết kế sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Ông Vũ Quang Huy, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc TEKCOM, cho rằng thách thức về thuế quan và phi thuế quan là thực tế không thể thay đổi, nhưng quan trọng là doanh nghiệp phải nhanh chóng thích ứng. “Mỹ không có lợi thế sản xuất gỗ và nội thất, họ vẫn phải nhập khẩu. Doanh nghiệp Việt cần tìm giải pháp để nắm bắt cơ hội và quan sát cách các quốc gia cạnh tranh được Mỹ áp thuế như thế nào”, ông Huy chia sẻ.
Ngoài ra, thị trường nội địa cũng mở ra cơ hội cho ngành gỗ, khi bất động sản và xây dựng trong nước đang bước vào chu kỳ tăng trưởng. Các doanh nghiệp, theo ông Huy, đã chuẩn bị các chiến lược ngắn hạn và dài hạn để ứng phó với nhiều kịch bản khác nhau, đảm bảo đơn hàng và vận hành không bị gián đoạn dù thuế xuất khẩu tăng lên 25% đối với tủ kệ bếp.
Trong khi thuế quan tạo áp lực, lĩnh vực plywood (ván gỗ công nghiệp) lại mở ra cơ hội xuất khẩu đầy tiềm năng. Sản lượng plywood Việt Nam hiện đạt hơn 3,7 triệu m³/năm, trong bối cảnh Trung Quốc, từng chiếm 90% thị phần toàn cầu, nay chỉ còn khoảng 60% và có xu hướng giảm. Đây là lợi thế cho Việt Nam nhờ chuỗi cung ứng mạnh và giá thành thấp.
Tuy nhiên, ngành gỗ Việt Nam vẫn gặp hạn chế khi chỉ sản xuất được ván ép nền (base plywood) do thiếu gỗ lớn, màu sáng, bề mặt ít khuyết tật để làm veneer. Việc chưa có thương hiệu gỗ đặc trưng cũng khiến sản phẩm giá trị gia tăng thấp, trong khi các quốc gia khác như Nga, Châu Âu hay Trung Quốc sở hữu các loại gỗ nổi bật như Birch, Poplar.
Ông Huy cho biết, trong những năm đầu chuyển hướng từ thương mại sang sản xuất xuất khẩu, TEKCOM gặp khó khăn trong việc thuyết phục đối tác tin tưởng plywood “Made in Vietnam”. Sản phẩm bị đánh giá phổ thông, thiếu ổn định và hệ thống truy xuất. Để tăng giá trị, ông khuyến nghị tập trung vào gỗ cao su, đầu tư công nghệ và R&D, tạo sản phẩm có lợi thế cạnh tranh bền vững. Thực tế, gỗ cao su từng phổ biến trong sản phẩm nội thất nhưng hiện còn dư địa lớn ở thị trường Châu Âu, nhất là trước những thay đổi về địa chính trị và chính sách thuế quan.
Ông Nguyễn Hữu Linh, Giám đốc Nhà máy & Kỹ thuật TEKCOM, nhấn mạnh, sau 20 năm hoạt động, bước chuyển quan trọng nhất không chỉ là mở rộng quy mô mà là tự động hóa và quản trị chất lượng dựa trên dữ liệu. “Máy móc có thể mua được, nhưng ‘linh hồn’ của dây chuyền là hệ thống vận hành do đội ngũ kỹ sư nội bộ phát triển”, ông Linh khẳng định. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể ra quyết định chính xác thời gian thực, nâng cao hiệu quả vận hành và chất lượng sản phẩm.
Nhìn tổng thể, thách thức từ thuế quan Mỹ không chỉ là áp lực, mà còn là động lực để doanh nghiệp Việt tái cơ cấu chuỗi giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh và củng cố niềm tin cho sản phẩm “Made in Vietnam”. Thị trường nội địa và các phân khúc xuất khẩu tiềm năng, cùng với việc đầu tư vào công nghệ, thương hiệu và tiêu chuẩn quốc tế, đang mở ra cơ hội để ngành gỗ Việt bước lên tầm cao mới.
Trần Huyền