Ngày 25/5/2007, Sàn giao dịch vàng ACB, tiền thân là Trung tâm Giao dịch vàng Sài Gòn chính thức đi vào hoạt động. Đây là sàn giao dịch vàng đầu tiên tại Việt Nam được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, đánh dấu bước đi tiên phong của ACB trong một lĩnh vực khi đó còn rất mới mẻ.
Sàn vàng ACB được thiết kế như một thị trường bán buôn, nơi các thành viên tham gia chủ yếu là ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng có quy mô vốn lớn, giàu kinh nghiệm. Trong mô hình này, ACB vừa đóng vai trò tổ chức vận hành, vừa là thành viên trực tiếp tham gia giao dịch. Thời gian đầu, khối lượng giao dịch chưa thực sự bùng nổ, một phần bởi tâm điểm chú ý của giới đầu tư khi ấy vẫn là thị trường chứng khoán.
Giữa năm 2007, ACB âm thầm cử đội ngũ sang Thượng Hải để học hỏi mô hình vận hành sàn vàng hiện đại. Khi đó, động thái này chưa tạo nhiều tiếng vang. Tuy nhiên, chỉ ít lâu sau, khi thị trường chứng khoán bắt đầu giảm nhiệt, dòng tiền đầu tư nhanh chóng tìm bến đỗ mới. Vàng nổi lên như một kênh hấp dẫn, và ACB đã sẵn sàng để đón đầu làn sóng ấy.
Đến tháng 12/2007, ACB mở rộng hoạt động sang dịch vụ “Đầu tư vàng tại ACB” dành cho khách hàng cá nhân. Quyết định này ngay lập tức thổi bùng làn sóng tham gia giao dịch vàng, đặc biệt trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư rút khỏi chứng khoán sau giai đoạn tăng nóng. Sức hút lợi nhuận từ việc tổ chức sàn giao dịch vàng cũng khiến hàng loạt ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng khác nhanh chóng nhập cuộc.
Cuối năm 2008, thị trường sàn vàng bước vào giai đoạn cạnh tranh khốc liệt. Các sản phẩm, tiện ích ngày càng đa dạng, từ mua bán giao ngay đến giao dịch tương lai, giao sau. Trong bức tranh sôi động ấy, sàn vàng ACB vươn lên giữ vị thế dẫn đầu. Có thời điểm, doanh số giao dịch tại đây ghi nhận hơn 8.000 tỷ đồng chỉ trong một ngày.
Theo báo cáo tài chính, trong ba năm từ 2008 đến 2010, ACB thu về gần 1.300 tỷ đồng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ngoại hối và vàng. Đây được xem là giai đoạn hoàng kim, đưa ACB trở thành cái tên gắn liền với sự phát triển nóng của thị trường vàng Việt Nam.
Bước ngoặt lớn xảy ra vào tháng 8/2012, khi một biến cố pháp lý liên quan đến một số cựu lãnh đạo của ACB bùng nổ. Vụ việc gây chấn động thị trường tài chính, làm lung lay niềm tin của khách hàng và giáng đòn mạnh vào các mảng kinh doanh nhạy cảm, trong đó có vàng và ngoại hối.
Đúng thời điểm ấy, Ngân hàng Nhà nước đồng loạt siết chặt quản lý thị trường vàng. Các tổ chức tín dụng bị yêu cầu đóng trạng thái vàng trong thời gian ngắn, đồng thời chấm dứt hoàn toàn hoạt động huy động và cho vay bằng vàng. Thời hạn ban đầu để hoàn tất việc đóng trạng thái là trước ngày 25/12/2012, sau đó được gia hạn đến ngày 30/6/2013.
Với danh mục vàng quy mô lớn và hoạt động giao dịch sâu rộng, ACB rơi vào thế bị động. Ngân hàng buộc phải xử lý khối lượng tồn đọng khổng lồ chỉ trong vài tháng, trong bối cảnh thị trường biến động mạnh và tâm lý nhà đầu tư bất ổn.
Hệ quả là năm 2012, ACB ghi nhận khoản lỗ kỷ lục 1.864 tỷ đồng từ hoạt động kinh doanh vàng và ngoại hối. Số dư vàng trên bảng cân đối kế toán cuối năm giảm xuống còn 4.327 tỷ đồng, giảm hơn 27% so với năm 2011. Bên cạnh đó, các khoản phải thu liên quan đến vàng tài khoản với đối tác nước ngoài cũng tạo áp lực rất lớn lên tình hình tài chính của ngân hàng. Đây được xem là một trong những giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử ACB.
Trong bối cảnh ấy, ông Trần Mộng Hùng – người sáng lập ACB, quay trở lại Hội đồng Quản trị để tái lập kỷ luật và định hướng chiến lược. Con trai ông, ông Trần Hùng Huy, được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Quản trị ở tuổi 34, trở thành một trong những chủ tịch ngân hàng trẻ nhất Việt Nam thời điểm đó.
Dưới sự lãnh đạo của Hội đồng quản trị và Ban điều hành mới, ACB triển khai quá trình lành mạnh hóa mạnh mẽ bảng cân đối tài sản. Trọng tâm là xử lý dứt điểm các tồn đọng liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng theo đúng chủ trương của Ngân hàng Nhà nước.
Năm 2013, ACB bước vào cuộc “đại dọn dẹp” hiếm có trong ngành ngân hàng. Nhà băng này tất toán trạng thái vàng tài khoản trước hạn, dừng hoàn toàn việc huy động vàng và chuyển toàn bộ dư nợ cho vay vàng sang VND. Các khoản phải thu từ hoạt động kinh doanh vàng với đối tác nước ngoài được thu hẹp mạnh, từ hơn 13.000 tỷ đồng xuống chỉ còn 1.447 tỷ đồng.
Kết quả, đến cuối năm 2013, lỗ thuần từ kinh doanh vàng và ngoại hối của ACB giảm xuống còn 77,6 tỷ đồng. Số dư vàng trên bảng cân đối kế toán cũng giảm mạnh từ 4.327 tỷ đồng xuống chỉ còn 43,1 tỷ đồng, đây là mức gần như bằng 0 so với quy mô vài nghìn tỷ đồng trước đó. Từ năm 2014, ACB cơ bản khép lại “câu chuyện vàng”, ổn định hoạt động và từng bước quay trở lại đường đua tăng trưởng.
Năm 2025 đánh dấu sự trở lại mang tính biểu tượng của ACB trên thị trường vàng miếng. Bối cảnh lần này đã hoàn toàn khác, khi Nghị định 232 chính thức có hiệu lực từ ngày 10/10, cho phép các ngân hàng và doanh nghiệp đủ điều kiện được nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.
ACB là ngân hàng đầu tiên công bố tái đưa vàng miếng thương hiệu ACB trở lại thị trường. Ngân hàng cho biết đã khôi phục toàn bộ năng lực sản xuất, đồng thời chuẩn bị triển khai giao dịch vàng trực tuyến trên nền tảng ACB One nhằm tối ưu trải nghiệm khách hàng.
Cùng với việc tái khởi động thương hiệu vàng miếng, ACB cũng ban hành bộ điều khoản quy định giao dịch mua bán vàng miếng. Theo đó, ngân hàng sẽ bắt đầu triển khai giao dịch mua, bán vàng miếng tại một số chi nhánh trong thời gian tới. Các loại vàng được giao dịch bao gồm vàng miếng thương hiệu ACB, SJC và các loại vàng miếng khác theo quy định, được cập nhật tùy từng giai đoạn.
Theo thông báo từ ACB, vàng miếng là sản phẩm được dập thành thỏi, có chữ và số chỉ rõ khối lượng, chất lượng, ký mã hiệu của doanh nghiệp hoặc ngân hàng thương mại được Ngân hàng Nhà nước cho phép sản xuất. Người mua bán vàng miếng phải giao dịch theo giá niêm yết hoặc giá thỏa thuận của ACB tại từng thời điểm.
Đối với khách hàng cá nhân, việc mua bán yêu cầu cung cấp đầy đủ thông tin, giấy tờ tùy thân và hồ sơ pháp lý theo quy định. Với khách hàng là tổ chức, đơn vị giao dịch phải xuất trình giấy phép mua bán vàng miếng do Ngân hàng Nhà nước cấp. ACB cũng nhấn mạnh, bảng giá vàng niêm yết trên website và ứng dụng ACB One chỉ mang tính tham khảo; trong trường hợp hệ thống gặp sự cố, giá áp dụng sẽ là giá tại quầy hoặc giá hệ thống tại thời điểm giao dịch. Khách hàng hoàn toàn tự chịu rủi ro từ biến động giá vàng và các thiệt hại phát sinh từ quyết định mua bán của mình.
Trong bối cảnh thị trường vàng Việt Nam bước sang giai đoạn quản lý mới, sự tái xuất của ACB được nhìn nhận như một phép thử cho khả năng cân bằng giữa kinh nghiệm quá khứ và kỷ luật hiện tại. Sau hơn một thập kỷ biến động, ACB dường như đã chọn cách đi chậm hơn, chắc chắn hơn, mở ra một chương phát triển mới – nơi vàng không còn là canh bạc lợi nhuận, mà là một mảnh ghép được kiểm soát chặt chẽ trong chiến lược ngân hàng hiện đại./.
Quốc Cường