Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển mình theo hướng phát triển bền vững, các chính sách ESG (môi trường, xã hội và quản trị) đang có xu hướng phân hóa rõ rệt giữa các khu vực, tạo ra những thách thức và yêu cầu thích nghi mới cho doanh nghiệp. Mặc dù dòng chảy ESG vẫn tiếp tục lan tỏa, tốc độ và mức độ thực thi tại từng quốc gia, từng khu vực lại không đồng đều.
Tại Mỹ, sự khác biệt thể hiện rõ khi chính quyền liên bang dưới thời Tổng thống Donald Trump từng gỡ bỏ các cam kết môi trường, nhưng nhiều bang như California, Colorado hay New York vẫn đẩy mạnh áp dụng chính sách ESG riêng biệt. Sự phân mảnh này khiến môi trường pháp lý về ESG tại Mỹ trở nên phức tạp, buộc doanh nghiệp phải linh hoạt trong tuân thủ đa dạng các quy định ở từng tiểu bang.
Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) vẫn giữ vững lập trường về phát triển bền vững, song cũng điều chỉnh cách tiếp cận nhằm giảm áp lực cho doanh nghiệp. EU đang đề xuất hoãn áp dụng hai quy định quan trọng là Báo cáo phát triển bền vững doanh nghiệp và Chỉ thị thẩm định trách nhiệm môi trường - xã hội. Các thay đổi bao gồm việc điều chỉnh quy mô doanh nghiệp bắt buộc báo cáo, nới lỏng yêu cầu kiểm toán, loại bỏ một số chuẩn ngành và kéo giãn chu kỳ đánh giá rủi ro ESG từ hàng năm sang 5 năm.
Từ những động thái này có thể thấy, ESG vẫn là xu hướng tất yếu, nhưng không còn tiến triển theo một lộ trình đồng nhất. Thay vào đó, doanh nghiệp cần chủ động thích nghi, nâng cao năng lực nội tại, xây dựng hệ thống ESG hiệu quả và hướng đến phát triển bền vững như một chiến lược dài hạn thay vì chỉ mang tính đối phó.
Tại Việt Nam, theo ông Nguyễn Hoài Nam - Phó Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ năng lượng và môi trường (ISTEE), các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp nặng như xi măng, khai khoáng, năng lượng và vận tải đang có đóng góp tích cực trong tiến trình chuyển đổi xanh. Điều này được thúc đẩy nhờ đầu tư công nghệ, cải tiến quy trình và sự hỗ trợ từ các nguồn tài chính, qua đó giúp cắt giảm đáng kể lượng phát thải CO2 hàng năm.
Tuy nhiên, để tiến xa hơn, ông Nam nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc xây dựng cơ chế tiếp cận nguồn lực đầu tư xanh dễ dàng hơn, cùng với chính sách hỗ trợ đồng bộ từ phía Nhà nước. Điều này đặc biệt cần thiết đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), vốn đang phải đối mặt với nhiều rào cản như chi phí đầu tư cao, thiếu công nghệ phù hợp và thiếu đồng bộ trong các quy định hỗ trợ.
Ngoài ra, khó khăn về nguyên vật liệu và thiết bị đầu vào đạt chuẩn xanh trong chuỗi cung ứng cũng là trở ngại lớn khiến nhiều doanh nghiệp chưa thể tối ưu hoá sản xuất theo định hướng bền vững. Vì vậy, lộ trình ESG tại doanh nghiệp cần được xây dựng bài bản, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn lực, bao gồm cả nguồn lực nội bộ và các chương trình tài chính xanh từ bên ngoài.
Để chuyển đổi không làm gián đoạn sản xuất hay ảnh hưởng dòng tiền, doanh nghiệp còn cần tập trung tái cơ cấu kênh phân phối, phát triển thị trường nội địa, đồng thời đa dạng hoá thị trường xuất khẩu. Việc tham gia các cụm ngành, liên minh doanh nghiệp cũng là hướng đi quan trọng để gia tăng khả năng cạnh tranh, nâng tỷ lệ nội địa hoá và từng bước hoàn thiện hệ sinh thái phát triển bền vững.
