Thiếu bộ tiêu chuẩn phân loại dự án xanh
Chia sẻ tại Hội thảo “Thúc đẩy tài chính xanh hướng tới mục tiêu Net-Zero tại Việt Nam” do Học viện Ngân hàng phối hợp với Viện Tăng trưởng Xanh Toàn cầu và Tạp chí Doanh nghiệp & Kinh tế Xanh tổ chức ngày 27/5, PGS.TS. Bùi Hữu Toàn, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Học viện Ngân hàng nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi từ nền kinh tế "nâu" sang nền kinh tế "xanh" là một thách thức lớn.
Ông Toàn dẫn chứng rằng quy mô ngân sách tài chính xanh toàn cầu hiện lên tới 130.000 tỷ USD, song việc tiếp cận được nguồn vốn này lại là một bài toán khó đối với Việt Nam. Theo ông, một trong những rào cản lớn chính là thể chế, bao gồm luật, nghị định, thông tư – những yếu tố thường được nhắc đến như “điểm nghẽn” của quá trình chuyển đổi xanh.
Tại hội thảo, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng cho biết, để thực hiện được mục tiêu, một trong những giải pháp quan trọng là chuyển dịch năng lượng từ “nâu” sang “xanh”. Tuy nhiên quá trình chuyển dịch không đơn giản, phải mất thời gian, công nghệ, tài chính…
Đề cập đến thị trường vốn xanh, trong phiên tham luận, ông Tô Trần Hoà, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), cho biết thị trường vốn xanh tại Việt Nam hiện còn nhiều hạn chế. Đơn cử, trong năm 2024, tổng giá trị trái phiếu xanh được các tổ chức huy động chỉ đạt khoảng 8.000 tỷ đồng, tương đương chưa tới 1% tổng giá trị trái phiếu phát hành cùng năm.
Một trong những nguyên nhân chính là Việt Nam hiện chưa xây dựng được bộ tiêu chí tín dụng xanh riêng, khiến các tổ chức phát hành phải dựa vào tiêu chuẩn quốc tế.
Bên cạnh đó, theo ông Hòa, về mặt pháp lý, các chính sách hiện hành vẫn chủ yếu mang tính định hướng, chưa có quy định ràng buộc cụ thể để triển khai một cách hiệu quả trên thực tế. Ngoài ra, việc thiếu các bộ dữ liệu chuẩn hóa và có tính so sánh cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình xây dựng và áp dụng các tiêu chí xanh. Hiện nay, phần lớn các báo cáo phát triển bền vững chỉ dừng ở mức mô tả định tính, chưa cung cấp đầy đủ thông tin kỹ thuật – chẳng hạn như loại công nghệ được sử dụng trong xử lý nước thải hóa chất hay mức độ hiệu quả đạt được.
Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc ban hành bộ tiêu chí "xanh" quốc gia, nhằm tạo căn cứ pháp lý và kỹ thuật rõ ràng cho hoạt động phát hành trái phiếu và tín dụng xanh.
Đề xuất cần xây dựng bộ tiêu chuẩn và tiêu chí rõ ràng
Bàn về các giải pháp hoàn thiện cơ chế nhằm thúc đẩy phát triển xanh và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero), theo ông Nguyễn Tuấn Quang, giải pháp thời gian tới là cần hoàn thiện thể chế pháp luật. Hiện các khái niệm tài chính xanh vẫn chưa rõ ràng và chưa đề cập một cách toàn diện nên cần hoàn thiện hành lang pháp lý. Vừa qua, Bộ Tài Nguyên và Môi trường đã trình Chính phủ xem xét bộ tiêu chí tài chính xanh, trong đó có 7 lĩnh vực xem xét được cấp tài chính xanh.
Một giải pháp nữa là tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp, các dự án đầu tư gắn với tiêu chí xanh. Về nguyên tắc các doanh nghiệp cam kết giảm phát thải nhà kính sẽ được cấp tín chỉ các bon. Điều này rất quan trọng vì thị trường các bon kiểm soát khoảng 20% phát thải toàn cầu.
Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, qua đó tác động để các doanh nghiệp nỗ lực để thực hiện các dự án xanh. Đồng thời, học hỏi kinh nghiệm quốc tế để áp dụng mô hình phù hợp với Việt Nam. Cuối cùng, cần tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp cận các nguồn tài chính xanh.
Đồng tình ý kiến, PGS.TS. Bùi Hữu Toàn nhấn mạnh, phát triển xanh không thể được triển khai một cách ồ ạt hay tùy tiện, mà cần có định hướng rõ ràng, cơ sở pháp lý vững chắc và tiêu chí cụ thể để thực hiện.
Về giải pháp, ông cho rằng việc tham khảo bộ tiêu chí từ quốc tế là điều cần thiết. Tuy nhiên, cần thận trọng khi “nhập khẩu” những bộ tiêu chí đó vào Việt Nam. Nếu không được nội luật hóa hoặc điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước, chúng chỉ mang tính chất tham khảo, chưa đủ giá trị pháp lý để áp dụng rộng rãi.
Do đó, ông Toàn đề xuất cần xây dựng bộ tiêu chuẩn và tiêu chí rõ ràng để xác định sản phẩm, dịch vụ hay doanh nghiệp “xanh” theo hai hướng tiếp cận. Một là Nhà nước trực tiếp ban hành, điều này giúp tiết kiệm chi phí và tạo sự đồng bộ. Hai là Nhà nước uỷ quyền cho các tổ chức công lập hoặc tổ chức đủ năng lực thực hiện việc đánh giá và chứng nhận, dưới sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý.
"Phát triển xanh là xu hướng tất yếu, không sớm thì muộn doanh nghiệp cũng sẽ phải chuyển đổi. Tuy nhiên, để thúc đẩy quá trình này một cách hiệu quả, vai trò kiến tạo của Nhà nước là vô cùng quan trọng. Nhà nước không chỉ đóng vai trò trong việc xây dựng cơ chế, mà còn cần yêu cầu cụ thể đối với từng sản phẩm, dịch vụ phải đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, qua đó tạo áp lực tích cực và động lực chuyển đổi mạnh mẽ trong toàn bộ nền kinh tế", PGS.TS. Bùi Hữu Toàn khẳng định.
