Không chỉ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường truyền thống, nhiều doanh nghiệp đã chủ động đa dạng hóa điểm đến, tìm kiếm nguồn nguyên liệu thay thế và đầu tư vào sản xuất xanh để thích ứng với xu thế toàn cầu.
Ngành dệt may Việt Nam đang bước vào giai đoạn đầy biến động khi Hoa Kỳ - thị trường xuất khẩu lớn nhất - điều chỉnh chính sách thuế với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tình thế này tạo ra những khó khăn chưa từng có, nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội để doanh nghiệp tái cơ cấu thị trường, đa dạng nguồn nguyên liệu và nâng cao sức chống chịu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), nhận định đây là thời điểm then chốt để các doanh nghiệp “tăng tốc về đích” trong nửa đầu năm 2025. “Các doanh nghiệp cần hoàn thành ít nhất 2/3 kế hoạch lợi nhuận năm trong thời gian này để dự phòng cho biến động nửa cuối năm”, ông nói. Theo ông Trường, cơ hội đơn hàng đang tập trung vào 6 tháng đầu năm và có thể kéo dài tới quý III/2025, trong khoảng “90 ngày vàng” trước hạn chót áp thuế đối ứng từ phía Hoa Kỳ - dự kiến kết thúc vào ngày 10/7.
Tận dụng khoảng thời gian quý giá này, nhiều doanh nghiệp đã chủ động linh hoạt thích ứng. Tại Công ty May Đức Giang, Tổng Giám đốc Phạm Tiến Lâm cho biết doanh nghiệp đang tranh thủ tối đa thời gian hoãn thuế để giao hàng. Chi phí thuế quan được chia sẻ linh hoạt qua các hình thức hợp đồng như FOB, CM và tùy theo quy mô đơn hàng. Bên cạnh thị trường Mỹ, công ty cũng đẩy mạnh xuất khẩu sang Australia, Nhật Bản, Trung Quốc, với đơn hàng đã kín đến tháng 9.
Tương tự, Công ty May 10 đang triển khai chiến lược đa dạng hóa cả thị trường và nguồn nguyên liệu. Các thị trường như Nhật Bản, Nga, Hàn Quốc và Trung Quốc dần thay thế một phần thị phần tại Hoa Kỳ. Đồng thời, công ty cũng chủ động tìm kiếm nguồn nguyên phụ liệu từ Ấn Độ, Đài Loan và hệ thống cung ứng nội địa qua Vinatex để tăng tính tự chủ.
Theo ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), năm 2024, dệt may Việt Nam xuất khẩu gần 44 tỷ USD, trong đó riêng thị trường Hoa Kỳ chiếm tới 16,6 tỷ USD (tương đương 38,2%). Các thị trường khác như Nhật Bản (10,5%), CPTPP (16,25%), Trung Quốc (8,3%), Hàn Quốc (8,5%)… cũng đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, các khu vực tiềm năng như Trung Đông hay châu Phi lại chưa được khai thác nhiều, chỉ lần lượt chiếm dưới 1% và 0,34% tổng kim ngạch xuất khẩu, cho thấy dư địa tăng trưởng còn lớn.
Không chỉ chịu tác động từ chính sách thuế, doanh nghiệp dệt may Việt Nam còn phải đối mặt với nhiều thách thức mới. Đó là sự chuyển dịch toàn cầu từ “thời trang nhanh” sang “thời trang bền vững”, các quy định chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm môi trường - xã hội. Tiêu biểu như Đạo luật chống lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ của Hoa Kỳ, Đạo luật tra soát chuỗi cung ứng của Đức, Chỉ thị ESG của EU, hay các lộ trình giảm phát thải bắt buộc từ phía các nhãn hàng quốc tế.
Song song đó, các doanh nghiệp còn chịu áp lực lớn từ yêu cầu nội địa, đặc biệt là thực hiện cam kết Net Zero theo COP26 vào năm 2050. Việc đầu tư vào sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi kép (số và xanh) đòi hỏi lượng vốn và nhân lực không nhỏ. Đồng thời, để tận dụng ưu đãi từ các FTA, doanh nghiệp buộc phải chủ động tự cung nguyên phụ liệu, điều mà hiện nay vẫn là điểm yếu của nhiều nhà sản xuất.
Trước thực trạng này, ông Trương Văn Cẩm kiến nghị Bộ Công Thương cần chủ động đàm phán với Hoa Kỳ để duy trì mức thuế ở ngưỡng có thể chấp nhận, đồng thời đẩy nhanh tiến trình FTA ASEAN - Canada, đàm phán mở rộng thị phần với khối EAEU. Ông cũng đề xuất cần thúc đẩy triển khai các khu công nghiệp chuyên biệt cho ngành dệt, nhuộm theo Quyết định 1643/QĐ-TTg, để thu hút đầu tư vào sản xuất vải và phụ liệu - khâu đang thiếu hụt nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, cộng đồng doanh nghiệp mong muốn được tiếp cận thông tin thị trường một cách bài bản và thường xuyên hơn. Điều này bao gồm không chỉ thông tin về các thị trường xuất khẩu lớn như Hoa Kỳ, Mexico, Peru, Chile… mà còn cả về các đối thủ cạnh tranh như Bangladesh, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ hay Indonesia - về chính sách thuế, hải quan, lao động, chi phí logistics và mức độ hỗ trợ của chính phủ.
“Chúng tôi cũng rất cần được kết nối thông tin về khả năng cung ứng nguyên phụ liệu từ các thị trường tiềm năng như Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc... để có thể đa dạng hóa nguồn cung và ổn định chất lượng đầu vào”, ông Cẩm nhấn mạnh.
Trong bối cảnh đầy biến động, ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ lớn: hoặc chủ động tái cấu trúc, đa dạng hóa và thích ứng theo tiêu chuẩn toàn cầu, hoặc bị loại khỏi cuộc chơi bởi các rào cản thương mại và chuỗi cung ứng xanh hóa. Cơ hội vẫn còn, nhưng chỉ dành cho những doanh nghiệp hành động kịp thời.
