Tiếng cồng chiêng vọng giữa đại ngàn Nâm Nung trong buổi sớm tinh mơ khiến bước chân lữ khách như chậm lại. Hương khói bếp lam quyện cùng mùi lá rừng, tiếng suối róc rách hòa vào giai điệu múa xoang rộn rã.
Ở nơi này, mỗi nhịp xoang không chỉ là một tiết mục biểu diễn, mà là hơi thở cuộc sống, là cách người dân bản địa níu giữ hồn văn hóa Tây Nguyên qua mô hình du lịch cộng đồng (DLCĐ) đang từng ngày đổi thay diện mạo quê hương.
Người dân trở thành “hướng dẫn viên” của chính quê hương mình
Nhóm DLCĐ Yok Nâm Nung ra đời năm 2022, do người dân bản địa tự quản, chia thành các tiểu tổ phụ trách đón khách, hướng dẫn tham quan, biểu diễn cồng chiêng, chế biến ẩm thực và lưu trú. Ở đây, du khách không chỉ “ngắm” mà còn “sống” như người bản địa: ngủ nhà sàn, vào bếp nướng thịt, học múa xoang, nghe già làng kể chuyện bên ánh lửa bập bùng.
Chị H’Thương – Trưởng nhóm DLCĐ – nhớ lại: “Ngày trước chỉ mong đủ ăn, giờ làm du lịch vừa có thu nhập, vừa giữ được văn hóa của mình.” Còn ở xã Cư Jút, nghệ nhân H’Đá vẫn miệt mài dệt thổ cẩm, nấu rượu cần. Mỗi khi có khách, bà con khoác váy truyền thống, tái hiện lễ hội, múa xoang, đan lát, và kể câu chuyện dân tộc mình bằng chính giọng nói, ánh mắt.
“Mỏ vàng” từ thiên nhiên và di sản
Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Đắk Nông rộng gần 4.760 km², trải dài trên 6 huyện, thành phố. Đây là nơi có hệ thống hang động núi lửa dài nhất Đông Nam Á, nhiều di chỉ khảo cổ quý hiếm, và là một phần của “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” được UNESCO ghi danh. Hồ Tà Đùng – “Vịnh Hạ Long của Tây Nguyên” – cùng thác Đray Sáp, rừng đặc dụng Nâm Nung… tạo nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và thơ mộng.
Ông Võ Duy Quang – Chủ tịch HTX Du lịch Tà Đùng – cho biết: “Mỗi tuần, tôi đưa 2-3 đoàn khám phá không gian văn hóa – du lịch nơi đây. Có cụ 76 tuổi, có bé mới 2 tuổi, ai cũng hào hứng khi vào hang C3, C6 xem dấu tích người tiền sử hay ‘tắm rừng’ nghe tiếng suối dưới tán cây cổ thụ.”
Theo ông Quang, vùng đất này hội tụ đủ sản phẩm du lịch mạo hiểm, nông nghiệp và văn hóa cộng đồng, với gạo Buôn Chóa, bơ núi lửa, trái cây, sâm cau. “Đây là một ‘mỏ vàng’ du lịch. Nếu khai thác hợp lý, liên kết chặt chẽ và đầu tư hạ tầng đồng bộ, Đắk Nông hoàn toàn có thể trở thành điểm đến hàng đầu cả nước.”
Nút thắt trên đường cất cánh
Dù tiềm năng lớn, DLCĐ tại vùng lõi CVĐCTC vẫn chưa bứt phá. Ông Phạm Ngọc Hà – nguyên Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đắk Nông – thẳng thắn: “Du lịch vùng còn thiếu cơ sở lưu trú, ít cửa hàng đặc sản, hạ tầng kết nối hạn chế. Mô hình hoạt động còn manh mún, thiếu sự liên kết giữa hộ dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.”
Ông Hà đề xuất: “Cần khoanh vùng di tích để bảo tồn; diện tích khác vẫn phát triển kinh tế thân thiện môi trường. Mọi hoạt động phải gắn với Công viên địa chất.”
Hiện tỉnh Đắk Nông (cũ), nay là Lâm Đồng mới, đã ban hành chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số bảo tồn văn hóa, xây dựng homestay, ưu đãi thu hút đầu tư. Hệ thống du lịch số cũng đã được thiết lập, với chức năng dẫn đường và thuyết minh tự động. Ba tuyến du lịch đặc sắc gồm “Trường ca lửa và nước”, “Bản giao hưởng của làn gió mới” và “Âm vang từ Trái Đất” đang chờ bàn tay của những nhà đầu tư biết khai thác giá trị di sản gắn với phát triển bền vững.
Khi màn đêm buông xuống Yok Nâm Nung, tiếng cồng chiêng lại vang rộn ràng, vòng xoang thêm chặt tay. Du khách và người bản địa hòa làm một, để văn hóa không chỉ được lưu giữ trong sách vở, mà được sống động giữa đời thường – nơi thiên nhiên và con người cùng viết tiếp bản trường ca bất tận của đại ngàn.
