Trong tháng 4/2025, xuất khẩu của Việt Nam không còn duy trì được đà tăng trưởng mạnh mẽ như quý I khi mức xuất siêu chỉ đạt 0,58 tỷ USD – giảm gần 81% so với tháng 3 trước đó. Tuy nhiên, trong bối cảnh khu vực FDI vẫn giữ tỷ trọng lớn về kim ngạch, sự vươn lên mạnh mẽ của doanh nghiệp nội địa cả về xuất khẩu lẫn nhập khẩu cho thấy nền kinh tế Việt Nam đang tái cấu trúc theo hướng chủ động, cân bằng hơn. Đây là thời điểm chứng kiến chuyển dịch mô hình từ tăng trưởng theo lượng sang tăng trưởng theo chất – một bước ngoặt có ý nghĩa dài hạn.
Theo báo cáo của Cục Thống kê Việt Nam (NSO), tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong tháng 4/2025 của doanh nghiệp trong nước đạt tới 25,7% so với cùng kỳ – vượt xa mức tăng 17,2% của khối doanh nghiệp FDI. Kim ngạch xuất khẩu nội địa tháng này đạt 11,66 tỷ USD, chiếm gần 31% trong tổng giá trị xuất khẩu, trong khi khu vực FDI đạt 25,79 tỷ USD. Tỷ trọng này đã cao hơn đáng kể so với mức 27% cùng kỳ năm 2024 – cho thấy xu thế chuyển dịch rõ rệt về vai trò xuất khẩu.
Tính chung 4 tháng đầu năm 2025, doanh nghiệp trong nước đã xuất khẩu tổng cộng 40,74 tỷ USD – tăng 18% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, doanh nghiệp FDI đạt 101,46 tỷ USD, tăng 14,3%. Tỷ trọng xuất khẩu nội địa trong tổng kim ngạch cả nước đã vươn lên mức gần 30%, phản ánh xu thế dịch chuyển cấu trúc thương mại nghiêng về khu vực nội địa.
Điều đặc biệt đáng chú ý là cơ cấu xuất khẩu của doanh nghiệp nội đang có sự chuyển đổi rõ nét sang các nhóm hàng giá trị gia tăng cao. Trong đó, dệt may, gỗ chế biến và nông sản đang dẫn đầu nhờ tận dụng hiệu quả các ưu đãi thuế quan trong các hiệp định thương mại tự do.
“Sự cải thiện cả về chất và lượng cho thấy doanh nghiệp trong nước đang từng bước gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu ở những phân khúc cao hơn”, NSO đánh giá.
Xu thế xuất khẩu này không chỉ giúp mở rộng thị trường, tăng thu ngoại tệ mà còn đóng vai trò quan trọng trong giảm phụ thuộc vào vốn và công nghệ ngoại nhập – tạo nền tảng cho một chiến lược phát triển kinh tế độc lập và tự chủ hơn trong dài hạn.
Tháng 4/2025, tổng kim ngạch nhập khẩu của doanh nghiệp trong nước đạt 14,48 tỷ USD – tăng 26% so với cùng kỳ năm trước, trong khi khu vực FDI chỉ tăng 21%. Đây là tháng có tốc độ tăng nhập khẩu cao nhất kể từ đầu năm. Cơ cấu nhập khẩu chủ yếu tập trung vào các nhóm hàng phục vụ sản xuất như máy móc, thiết bị, vải sợi, hóa chất và linh kiện điện tử.
Tổng cộng 4 tháng đầu năm, doanh nghiệp trong nước đã nhập khẩu 51,26 tỷ USD – tăng 26,2% so với cùng kỳ. Mặc dù nhập siêu ở mức 10,5 tỷ USD, nhưng theo nhận định của NSO, khoản nhập siêu này chủ yếu phục vụ cho tái đầu tư sản xuất, chứ không phải cho tiêu dùng, và do đó không tạo ra áp lực tiêu cực như trước.
Trong khi đó, doanh nghiệp FDI nhập khẩu 81,4 tỷ USD – tăng 16,4%. Khoảng cách tăng trưởng nhập khẩu giữa hai khu vực tiếp tục nới rộng, cho thấy khối nội địa đang tích cực tái cấu trúc và mở rộng quy mô sản xuất.
Cũng theo NSO, tốc độ tăng trưởng nhập khẩu đầu vào của doanh nghiệp trong nước là tín hiệu rõ ràng về kỳ vọng phục hồi và nâng cấp chuỗi sản xuất nội địa. Nếu xu thế này tiếp tục, cán cân thương mại nội địa có thể được cải thiện hơn nữa trong các tháng tới, đồng thời tạo động lực cho tăng trưởng bền vững.
Mặc dù đã có sự trỗi dậy mạnh mẽ, nhưng để phát triển bển vững, nhất là trong bối cảnh diễn biến phức tạp của chính sách thương mại toàn cầu, việc nâng cao năng lực sản xuất nội địa và có chính sách hỗ trợ kịp thời đang trở nên cấp thiết.
Đưa ra khuyến nghị nhóm giải pháp căn cơ để tái cấu trúc nền kinh tế, TS. Nguyễn Quốc Việt, Chuyên gia kinh tế, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh, Việt Nam cần giảm sự phụ thuộc vào gia công và xuất khẩu nguyên liệu thô.
"Hiện nhiều ngành công nghiệp của Việt Nam vẫn chủ yếu gia công cho các công ty nước ngoài hoặc xuất khẩu các sản phẩm chế biến thô như nông sản, khoáng sản. Khi các rào cản thương mại tăng cao, đây là nhóm ngành dễ bị tổn thương nhất do phụ thuộc hoàn toàn vào giá cả thị trường quốc tế", chuyên gia này chỉ rõ.
Để khắc phục, theo ông Việt, Việt Nam cần đặt trọng tâm vào việc nâng cao giá trị gia tăng trong sản phẩm – đặc biệt ở các lĩnh vực công nghiệp chế tạo, điện tử, dược phẩm và công nghệ thông tin…./.
