Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã đặt ra khung tiêu chí rõ ràng để một dự án đầu tư được công nhận là dự án xanh. Theo đó, dự án bắt buộc phải đáp ứng đồng thời hai điều kiện cơ bản.
Trước hết, dự án phải hoàn thành các thủ tục môi trường theo quy định pháp luật, bao gồm việc có quyết định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), giấy phép môi trường hoặc giấy đăng ký môi trường. Những dự án được miễn thực hiện các thủ tục này sẽ không nằm trong phạm vi được xem xét phân loại xanh.
Song song với yêu cầu về hồ sơ pháp lý, bản thân dự án cũng cần thuộc các lĩnh vực có tác động tích cực đến môi trường hoặc mang lại lợi ích rõ ràng về mặt môi trường. Đồng thời, phải thỏa mãn đầy đủ các tiêu chí chi tiết được nêu tại Phụ lục I của Quyết định.
Cơ chế xác nhận dự án xanh được giao cho hai nhóm chủ thể: cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc phê duyệt ĐTM hoặc cấp phép môi trường, và các tổ chức độc lập có đủ điều kiện pháp lý và kỹ thuật. Đối với nhóm tổ chức độc lập, các điều kiện bắt buộc bao gồm tư cách pháp nhân hợp pháp tại Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực đánh giá sự phù hợp hoặc kiểm toán, đồng thời phải áp dụng hệ thống quản lý đạt chuẩn ISO/IEC 17029 và tuân thủ các chuẩn mực đảm bảo chất lượng quốc tế như ISAE 3000 hoặc chuẩn Việt Nam tương đương. Những tổ chức này phải chịu trách nhiệm toàn diện về kết quả xác nhận, đảm bảo tính minh bạch, khách quan trong suốt quá trình đánh giá.
Việc xác nhận có thể được thực hiện theo hai phương thức linh hoạt. Thứ nhất, chủ đầu tư có thể tích hợp đề nghị xác nhận vào hồ sơ thẩm định ĐTM hoặc xin cấp phép môi trường, trong đó nội dung xác nhận sẽ được ghi nhận trực tiếp trong văn bản phê duyệt. Thứ hai, chủ đầu tư hoặc tổ chức phát hành trái phiếu xanh có thể gửi hồ sơ đến tổ chức xác nhận độc lập để tiến hành đánh giá riêng. Trong trường hợp này, việc thẩm định và xác nhận sẽ được thực hiện theo thỏa thuận giữa hai bên về thời gian, chi phí, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định pháp lý liên quan.
Quyết định cũng quy định chi tiết thành phần hồ sơ tương ứng với từng phương thức xác nhận. Đối với trường hợp xác nhận thông qua cơ quan nhà nước, nội dung liên quan đến phân loại xanh phải được trình bày trong đơn thẩm định ĐTM hoặc xin cấp phép môi trường, kèm theo chương thuyết minh riêng biệt đánh giá tiêu chí môi trường theo hướng dẫn tại Phụ lục III. Còn với hồ sơ gửi tổ chức độc lập, nhà đầu tư cần cung cấp văn bản đề nghị xác nhận, bản sao quyết định phê duyệt ĐTM hoặc giấy phép môi trường, cùng với báo cáo phân tích tiêu chí môi trường tại thời điểm đề xuất cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh hay xin hưởng ưu đãi.
Công tác giám sát và xử lý vi phạm trong quá trình xác nhận sẽ được thực hiện dựa trên pháp luật về bảo vệ môi trường và các văn bản liên quan khác. Các đơn vị thực hiện xác nhận phải đảm bảo tính chính xác, trung thực trong đánh giá, bởi đây là cơ sở quan trọng để các dự án tiếp cận các chính sách ưu đãi về tài chính xanh, bao gồm tín dụng xanh, trái phiếu xanh hay các nguồn lực hỗ trợ khác từ Nhà nước.
Theo các chuyên gia, việc ban hành danh mục phân loại xanh quốc gia đánh dấu bước đi chiến lược trong phát triển thị trường tài chính bền vững. Hệ thống tiêu chí rõ ràng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư và tổ chức tín dụng trong việc nhận diện các hoạt động thân thiện với môi trường, từ đó tăng độ tin cậy, giảm thiểu rủi ro đầu tư và nâng cao hiệu quả phân bổ vốn.
Trước đây, việc thiếu hành lang pháp lý cụ thể khiến các tổ chức tín dụng gặp khó khăn trong việc xác định đâu là dự án đủ điều kiện để tiếp cận nguồn vốn xanh. Sự ra đời đúng thời điểm của Quyết định 21/2025/QĐ-TTg được kỳ vọng sẽ lấp đầy khoảng trống đó, góp phần hiện thực hóa định hướng tăng trưởng xanh và phát triển bền vững mà Chính phủ đang nỗ lực thúc đẩy.
