Pháp từ lâu đã được xem là trái tim nông nghiệp của châu Âu, không chỉ bởi sản lượng dồi dào mà còn nhờ những chính sách hướng đến phát triển bền vững. Là nhà sản xuất nông nghiệp lớn nhất trong Liên minh châu Âu (EU), Pháp đã trải qua hành trình thay đổi chính sách quan trọng nhằm duy trì năng suất cao nhưng vẫn bảo vệ môi trường.
Cách mạng nông nghiệp sau chiến tranh
Sau Thế chiến thứ hai, Pháp tập trung vào sản xuất nông nghiệp nhằm giải quyết tình trạng thiếu lương thực và đảm bảo tự cung tự cấp. Chính sách Nông nghiệp Chung của EU - CAP đã thúc đẩy cơ giới hóa, sử dụng phân bón hóa học và phát triển nông nghiệp thâm canh. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến các vấn đề như suy thoái đất, ô nhiễm nguồn nước và giảm đa dạng sinh học.
Thức tỉnh về môi trường và thay đổi chính sách
Cuối thế kỷ 20, nhận thức về tác động tiêu cực của nông nghiệp thâm canh đã thúc đẩy Pháp chuyển đổi sang các chính sách xanh hơn:
• Chính sách nông nghiệp môi trường Agriculture Environment Measure (1990): Khuyến khích nông dân áp dụng các phương pháp thân thiện môi trường như luân canh cây trồng, canh tác hữu cơ, và giảm sử dụng thuốc trừ sâu.
• Quy định khung về quản lý nước – Directive on water management (2000): Giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước từ nông nghiệp, khuyến khích sử dụng công nghệ tưới tiêu chính xác.
• Diễn đàn môi trường xanh Grenelle (2007): Đặt mục tiêu lớn trong việc bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển nông nghiệp hữu cơ, và sử dụng năng lượng tái tạo.
Hiện đại hóa để phát triển bền vững
Bước vào thế kỷ 21, Pháp tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao năng suất và giảm thiểu tác động môi trường đồng thời ban hành Luật Định hướng Nông nghiệp (2014): Giảm phụ thuộc vào hóa chất nông nghiệp, mở rộng diện tích canh tác hữu cơ, và hỗ trợ chuỗi cung ứng thực phẩm ngắn; và Chiến lược Carbon thấp (2015): Hỗ trợ nông dân áp dụng nông nghiệp không cày xới và trồng cây lâm nghiệp kết hợp để giảm phát thải và tăng lưu trữ carbon trong đất.
Chính sách nông nghiệp của Pháp đã minh chứng rằng sản xuất và bảo vệ môi trường có thể song hành.
Thành quả kinh tế và bảo vệ môi trường của Chính sách nông nghiệp Pháp
Pháp không chỉ là nhà sản xuất nông nghiệp hàng đầu châu Âu mà còn là một hình mẫu trong việc kết hợp phát triển kinh tế nông nghiệp với bảo vệ môi trường. Dưới sự điều chỉnh của các chính sách linh hoạt, Pháp đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trên cả hai lĩnh vực này.
1. Thành tựu kinh tế
a. Tăng sản lượng và đảm bảo an ninh lương thực
• Pháp đã trở thành nhà cung cấp nông sản chính cho nhiều quốc gia châu Âu, chiếm hơn 18% tổng sản lượng nông nghiệp của EU.
• Nhờ các chính sách hỗ trợ sản xuất như CAP, Pháp không chỉ đảm bảo tự cung tự cấp lương thực mà còn là nước xuất khẩu lớn các mặt hàng như lúa mì, rượu vang, sản phẩm từ sữa và thịt.
• Giá trị xuất khẩu nông sản hàng năm của Pháp đạt hơn 74 tỷ euro (2022), đóng góp lớn vào GDP quốc gia và tạo việc làm cho khoảng 2,5 triệu lao động trong ngành nông nghiệp.
b. Đa dạng hóa chuỗi giá trị nông nghiệp
• Pháp đã đầu tư mạnh vào chuỗi giá trị nông nghiệp, từ chế biến thực phẩm đến sản xuất hàng hóa nông nghiệp chất lượng cao. Các sản phẩm như phô mai, rượu vang Pháp (Bordeaux, Champagne) đã trở thành biểu tượng toàn cầu, mang lại giá trị gia tăng cao.
• Hệ thống canh tác hữu cơ tại Pháp hiện chiếm hơn 10% tổng diện tích đất nông nghiệp (2023) và tiếp tục mở rộng. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước mà còn tăng cường năng lực cạnh tranh quốc tế.
c. Hỗ trợ phát triển vùng nông thôn
• Các chính sách khuyến khích sản xuất tại chỗ và chuỗi cung ứng ngắn giúp phát triển kinh tế vùng nông thôn. Những sáng kiến này đã tạo ra các mô hình kinh tế địa phương bền vững, giảm tình trạng di cư khỏi vùng nông thôn.
2. Thành tựu bảo vệ môi trường
a. Giảm sử dụng hóa chất nông nghiệp
• Pháp đã giảm 20% lượng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học từ năm 2009 đến nay thông qua các chính sách hỗ trợ nông nghiệp hữu cơ và thực hành nông nghiệp chính xác.
• Chương trình giảm thiểu sử dụng glyphosate – một loại thuốc diệt cỏ gây tranh cãi – là một thành công lớn, với mục tiêu loại bỏ hoàn toàn vào năm 2030.
b. Bảo tồn đa dạng sinh học
• Các biện pháp nông nghiệp thân thiện với môi trường như luân canh cây trồng, bảo vệ các bờ rào cây xanh và hệ sinh thái tự nhiên đã giúp tăng cường sự trở lại của nhiều loài chim đồng ruộng và côn trùng thụ phấn.
• Diện tích đất nông nghiệp hữu cơ đã tăng gấp ba lần từ năm 2010 đến 2023, giúp duy trì độ phì nhiêu của đất và bảo vệ hệ sinh thái.
c. Giảm phát thải khí nhà kính
• Chính sách Carbon Thấp của Pháp đã thúc đẩy các giải pháp lưu giữ carbon trong đất, như nông nghiệp không cày xới và trồng rừng. Kết quả là giảm đáng kể lượng phát thải khí nhà kính từ ngành nông nghiệp, với mức giảm 12% từ năm 1990 đến 2020.
• Chương trình phát triển năng lượng tái tạo trong nông nghiệp, như sản xuất biogas từ chất thải nông nghiệp, góp phần cung cấp năng lượng sạch cho cộng đồng địa phương.
d. Quản lý tài nguyên nước
• Nhờ áp dụng công nghệ tưới tiêu thông minh và chính sách bảo vệ nguồn nước, Pháp đã giảm 25% lượng nước sử dụng trong nông nghiệp so với năm 2000. Đồng thời, các sáng kiến giảm ô nhiễm từ phân bón và thuốc trừ sâu đã cải thiện đáng kể chất lượng nước ở các vùng sản xuất lớn.
Thành công của Pháp trong việc cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường nông nghiệp là bài học quý giá cho nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Bằng cách triển khai các chính sách hỗ trợ nông nghiệp bền vững, phát triển công nghệ hiện đại và khuyến khích các mô hình sản xuất thân thiện với môi trường, Pháp đã chứng minh rằng kinh tế và môi trường có thể đồng hành cùng phát triển. Việt Nam có thể học hỏi để xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại và xanh, đáp ứng thách thức của thế kỷ 21.
Bài học từ Pháp cho Việt Nam
Việt Nam có thể áp dụng những kinh nghiệm của Pháp để phát triển một ngành nông nghiệp vừa hiệu quả vừa bền vững, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế. Đó là:
(1) Phát triển nông nghiệp hữu cơ: Khuyến khích sử dụng phân bón tự nhiên, quản lý sâu bệnh tổng hợp và luân canh cây trồng.
(2) Hỗ trợ chính sách phát triển bền vững: Tái thiết kế các khoản hỗ trợ để khuyến khích kỹ thuật canh tác thân thiện môi trường.
(3) Quản lý tài nguyên nước: Tham khảo Quy định về quản lý nước của Pháp để cải thiện tưới tiêu và giảm ô nhiễm tại Đồng bằng sông Cửu Long.
(4) Áp dụng công nghệ chính xác: Khuyến khích nông dân sử dụng hình ảnh vệ tinh và AI để tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên.
(5) Đảm bảo an ninh lương thực: Tăng cường chuỗi cung ứng thực phẩm địa phương và giảm nhập khẩu thực phẩm từ nước ngoài./.
