Tín chỉ carbon - "Kho báu" nơi đại ngàn xứ Nghệ
Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế nhằm chuyển nhượng 10,3 triệu tấn các-bon đi-ô-xít ở 06 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ (trước sáp nhập đơn vị hành chính) giai đoạn 2018-2025 với tổng số tiền 51,5 triệu USD.
Nghệ An có hơn 1 triệu ha diện tích đất tự nhiên, là tỉnh có diện tích lớn nhất trong 6 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ (trước khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính) tham gia thí điểm ERPA, trong đó có 973.011,94 ha đất có rừng. Với diện tích lớn, địa bàn chủ yếu thuộc vùng núi cao, đa dạng về dân tộc, đời sống người dân còn nhiều khó khăn và trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng còn hạn chế thì nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng và Thoả thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ đã duy trì sự ổn định, góp phần giảm áp lực cho ngân sách nhà nước trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Đồng thời tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống của người làm nghề rừng, người bảo vệ rừng, đặc biệt là đồng bào vùng cao, vùng xa của tỉnh, góp phần giữ vững quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội, duy trì độ che phủ rừng trên địa bàn toàn tỉnh (năm 2024 đạt 59,01%).
Đến tháng 9/2025, Nghệ An đã tiếp nhận hơn 356 tỷ đồng từ ERPA; dự kiến hết năm 2025 giải ngân trên 324 tỷ đồng, đạt 91% tổng nguồn thu. Đây là nguồn tài chính quan trọng, bổ sung cho công tác bảo vệ và phát triển rừng.
Tính đến thời điểm này, nguồn kinh phí ERPA được chi trả đến hơn 31 nghìn chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư thôn bản, trong đó phần lớn là người dân vùng cao có hoàn cảnh khó khăn, góp phần cải thiện đời sống của người dân. Năm 2024, trên địa bàn tỉnh Nghệ An có 457 cộng đồng dân cư được hưởng chính sách chi trả bảo vệ rừng với số tiền gần 64 tỷ đồng. Năm 2025, trên cơ sở kế hoạch tài chính của một số chủ rừng là tổ chức đã được cấp thẩm quyền phê duyệt, số cộng đồng dân cư tham gia thoả thuận quản lý rừng với các chủ rừng là tổ chức (đến thời điểm báo cáo) là 418 cộng đồng với kinh phí hơn 81 tỷ đồng.
Các cộng đồng được nhận hỗ trợ sinh kế với số tiền tối đa 50 triệu đồng/cộng đồng/năm để hỗ trợ cho các công trình thiết thực như: Xây dựng, nâng cấp, làm mái tôn nhà văn hóa; làm hệ thống điện chiếu sáng; làm đường giao thông, xây dựng bếp ăn tại nhà văn hóa; làm công trình nước sạch nông thôn; xây dựng đường bê tông,…
Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh có 26 chủ rừng là tổ chức được chi trả tiền từ nguồn kinh phí ERPA. Dự kiến đến hết năm 2025, số tiền được chi cho các chủ rừng là tổ chức đạt 211 tỷ đồng. Nguồn kinh phí này đã góp phần giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước và nâng cao tính chủ động của các chủ rừng trong triển khai công tác bảo vệ rừng. Đồng thời, với việc giải ngân nguồn kinh phí đã góp phần tăng thêm sự gắn kết, phối hợp giữa chủ rừng là tổ chức, chính quyền địa phương và người dân trong công tác bảo vệ rừng.
ERPA đã góp phần duy trì ổn định độ che phủ rừng, giảm áp lực ngân sách, hỗ trợ sinh kế, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của Nghệ An trong thực hiện cam kết quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thì vẫn còn một số tồn tại như việc lập danh sách, chi trả cho các chủ rừng gặp nhiều khó khăn do cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ, biến động nhiều. Nguồn hỗ trợ sinh kế còn thấp (50 triệu đồng/cộng đồng/năm), khó đáp ứng nhu cầu thực tế ở vùng sâu, vùng xa. Các biện pháp lâm sinh triển khai còn hạn chế do thủ tục phức tạp, thời gian ngắn…
Liên kết ERPA với chương trình Ocop và du lịch sinh thái - Một đề xuất táo bạo nhưng cũng đầy hứa hẹn
Để phát huy kết quả đạt được, trong thời gian tới, UBND tỉnh Nghệ An đề nghị các cấp, các ngành, địa phương đẩy mạnh giải ngân, bảo đảm kịp thời, đúng đối tượng. Rà soát, hoàn thiện dữ liệu chủ rừng; tăng cường chi trả qua tài khoản ngân hàng; khắc phục tồn tại trong công tác kê khai, thống kê.
Bên cạnh đó, đa dạng hóa các mô hình sinh kế, gắn với OCOP, du lịch sinh thái, bảo tồn văn hóa, phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững. Mở rộng tập huấn, đào tạo kỹ năng quản lý tài chính, lập kế hoạch, giám sát cho cán bộ xã, cộng đồng dân cư. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu ERPA thống nhất, minh bạch; áp dụng công nghệ GIS, ảnh vệ tinh trong giám sát diện tích rừng. Gắn triển khai ERPA với kế hoạch thích ứng biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, nhất là ở vùng thường xuyên chịu tác động lũ lụt, sạt lở...
Trong Hội nghị tổng kết vừa qua, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Văn Đệ đã có kiến nghị với Chính phủ và Bộ Nông nghiệp Môi trường cho phép kéo dài thời gian thí điểm ERPA và sớm xây dựng giai đoạn 2; có hướng dẫn cụ thể về sử dụng nguồn kinh phí tồn dư, đặc biệt là sau năm 2025. Điều chỉnh, mở rộng đối tượng và nội dung chi trả, nhất là cho cộng đồng dân cư; nâng mức hỗ trợ sinh kế cho phù hợp với tình hình thực tế. Cho phép thử nghiệm cơ chế liên kết tài chính ERPA với các mô hình kinh tế lâm nghiệp, OCOP, du lịch sinh thái.
“Có thể khẳng định, ERPA đã mở ra một hướng đi mới, tạo thêm nguồn lực quan trọng cho công tác bảo vệ và phát triển rừng, góp phần phát triển kinh tế -xã hội bền vững, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam trong nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu. UBND tỉnh sẽ tiếp tục chỉ đạo quyết liệt, phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành Trung ương, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam để triển khai hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới” – Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh./.
