Liên quan đến dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân, thảo luận tại Quốc hội chiều 15/5, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, nghị quyết của Quốc hội cũng như nghị quyết của Chính phủ đều nhằm thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, đối tượng của dự thảo bao gồm các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, các tổ chức, cá nhân khác có liên quan.
Liên quan đến việc thiết kế chính sách sao cho hài hòa lợi ích giữa các chủ thể kinh tế khác nhau - từ doanh nghiệp nhà nước đến khu vực kinh tế tư nhân, từ hộ kinh doanh đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, đã nghiên cứu và tính toán rất kỹ việc này.
Theo Bộ trưởng, để triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Chính phủ tập trung xây dựng Nghị quyết với tất cả vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ. Ngoài ra, Chính phủ trình Quốc hội để ban hành Nghị quyết triển khai các nội dung liên quan đến thẩm quyền của Quốc hội. Như vậy, để hiện thực hóa Nghị quyết 68 sẽ có hai nghị quyết.
“Với 5 triệu hộ kinh doanh, chúng ta mong muốn những hộ kinh doanh có thể lớn để sẵn sàng chuyển sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Hay đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ mà có thể lớn được, có cơ hội lớn được thì người ta cũng sẵn sàng phấn đấu để trở thành những doanh nghiệp vừa và lớn”, Bộ trưởng nói.
Do đó, Bộ trưởng cho biết, dự thảo Nghị quyết đã có chính sách hỗ trợ cả những doanh nghiệp vừa, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp lớn.
“Chúng tôi cũng rất lo, nếu ưu ái quá đối với hộ kinh doanh thì người ta cũng không muốn lớn nữa. Hay ưu đãi doanh nghiệp vừa và nhỏ quá thì người ta cũng không muốn lớn”, Bộ trưởng chia sẻ và cho biết, trong quá trình tham mưu, Bộ Tài chính đã nghiên cứu rất kỹ vấn đề này.
Thực tế, việc chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp được quy định từ năm 1999, nhưng các sáng kiến thúc đẩy việc này chưa thành công. Ví dụ, quy định hộ, cá nhân kinh doanh sử dụng thường xuyên trên 10 lao động phải thành doanh nghiệp được đặt ra từ năm 2005, nhưng ngưỡng này đã được bỏ, không giới hạn số lao động tại Luật Doanh nghiệp 2020.
Nhiều chính sách khuyến khích hộ kinh doanh "lên đời" cũng được áp dụng như hỗ trợ lệ phí, hoặc miễn phí môn bài, chi phí thực hiện phần mềm kế toán, biển hiệu... Tuy nhiên, rất ít đơn vị chuyển đổi.
Giai đoạn 2018-2020, cả nước chỉ có gần 1.900 doanh nghiệp thành lập trên cơ sở chuyển từ mô hình kinh doanh cá thể, trong đó tỉnh Thanh Hóa có hơn 1.000 đơn vị. Trong một nghiên cứu khác do Economica Việt Nam phối hợp với Chi cục Thống kê một số địa phương thực hiện, tỷ lệ muốn thành doanh nghiệp chỉ ở mức 0,8% tại Hòa Bình và Lào Cai. Tại An Giang, hơn 1.000 hộ được hỏi đều không có ý định thay đổi.
Theo số liệu của Cục Thuế, hiện trên 100.000 hộ kinh doanh có doanh thu hơn 1 tỷ đồng mỗi năm. Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam, việc hộ kinh doanh có doanh thu lớn tương đương công ty, nhưng không chịu thành lập doanh nghiệp để hưởng mức thuế chưa đến một phần mười, là chưa bình đẳng.
Tại phiên thảo luận, "tư lệnh" ngành Tài chính cho biết, hiện nay cơ chế chính sách được nêu trong dự thảo Nghị quyết đang cố gắng "kéo" các chính sách ưu tiên giữa hộ kinh doanh và các doanh nghiệp vừa và nhỏ vào với nhau.
"Trước đây ứng xử với với hộ kinh doanh như thế nào thì bây giờ cũng phải có những quy định rõ ràng hơn để tránh việc lợi dụng và để hộ kinh doanh hoạt động minh bạch hơn", Bộ trưởng Thắng nói.
Theo TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, cần đi vào bản chất và xác định mô hình doanh nghiệp phù hợp. Ông phân tích: Hộ kinh doanh ở Việt Nam có đặc điểm là một cá nhân làm chủ và vận hành, tài sản không tách bạch với hoạt động. Đặc tính này khá tương đồng với doanh nghiệp cá thể hay một chủ tại Trung Quốc, Singapore, Malaysia, Mỹ.
Tại nhiều quốc gia, loại hình doanh nghiệp trên là hình thức đơn giản, thuận tiện và tiết kiệm chi phí nhất để khởi sự kinh doanh. Các quy định về đăng ký, kê khai thuế, báo cáo tài chính và các nghĩa vụ khác rất đơn giản với chi phí tuân thủ thấp. Điều này giúp tỷ lệ đăng ký kinh doanh mới rất cao, như tại Pháp 92,3%, Hà Lan (86,4%), Mỹ (73%), EU (70%).
Ví dụ, một tiệm hoa, cửa hàng bánh mì hay cà phê, chỉ cần yêu cầu họ báo cáo kế toán đơn giản với các khoản thu, chi, thay vì "sổ nọ sách kia".
"Các quy định về thuế, kế toán với đơn vị chuyển đổi cần đơn giản hóa, hướng đến cả hộ có trình độ quản lý không cao, chứ không nên chỉ nhìn vào đơn vị ở thành phố lớn. Khi thấy cơ hội, họ sẽ chuyển đổi", TS. Bình nói.
