Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch mạnh trước tác động của Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, các quốc gia đều hướng tới mô hình phát triển ít phát thải, trung hòa carbon và tăng khả năng cạnh tranh. Đối với Việt Nam, đây là thời điểm đòi hỏi sự đổi mới sâu rộng nhưng đồng thời mở ra cơ hội để khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Phát biểu tại Hội thảo Phát triển bền vững 2025, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm cho biết chuyển đổi số và chuyển đổi xanh chính là hai động lực mà Bộ Tài chính đang thúc đẩy nhằm tạo nền tảng mới cho sự phát triển kinh tế quốc gia.
Một trong những bước đi quan trọng là việc triển khai Danh mục phân loại xanh - khung tiêu chí giúp nhận diện các dự án thân thiện môi trường. Danh mục gồm 45 loại hình thuộc 7 nhóm ngành trọng điểm như năng lượng tái tạo, nông nghiệp tuần hoàn, xây dựng bền vững hay giao thông xanh. Việc tiêu chuẩn hóa này giúp thống nhất cách hiểu giữa ngân hàng, doanh nghiệp và nhà đầu tư, đồng thời hướng dòng vốn chảy đúng vào các lĩnh vực mang lại lợi ích môi trường. Đây cũng được xem là một nền tảng quan trọng trong hoàn thiện khung thể chế cho thị trường tài chính xanh.
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm, tiến trình chuyển đổi kép gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh vẫn còn nhiều thách thức. Năng lực công nghệ, chất lượng nhân lực và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn hạn chế. Do đó, Bộ Tài chính đang thúc đẩy hệ thống ưu đãi thuế, tín dụng ưu tiên, quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và nghiên cứu cơ chế hợp tác công - tư cho các dự án hạ tầng số, năng lượng sạch nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình này.
Cùng với đó, mục tiêu đến năm 2030 hình thành thị trường carbon vận hành hiệu quả và có khả năng liên kết với thị trường khu vực được xem là bước đi chiến lược. Khi thị trường này được thiết lập, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội bước vào chuỗi cung ứng xanh toàn cầu với vị thế vững vàng hơn, đồng thời tận dụng được dòng vốn quốc tế đang ngày càng ưu tiên các dự án ít phát thải.
Tại hội nghị, Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư Phạm Văn Hoành nhận định tài chính khí hậu đang trở thành chủ đề trọng tâm tại các diễn đàn quốc tế. Tại COP30, các nước đang phát triển tiếp tục thúc giục nhóm quốc gia giàu thực hiện cam kết tài trợ khí hậu với mục tiêu 300 tỷ USD mỗi năm từ nay đến 2035. Ông Hoành nhấn mạnh thế giới đang đối diện cuộc khủng hoảng khí hậu nghiêm trọng nhất lịch sử, và đây là lúc Việt Nam cần tiếp tục hành động quyết liệt để bảo vệ môi trường và đảm bảo tương lai bền vững cho các thế hệ sau.
Những năm gần đây, đặc biệt là năm 2025, Việt Nam đã triển khai nhiều thay đổi chiến lược để thích ứng với yêu cầu phát triển mới. Chính phủ thúc đẩy mô hình tăng trưởng dựa trên “bộ tứ Nghị quyết trụ cột”, chú trọng đổi mới sáng tạo, phát triển công nghệ cao và xây dựng môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp. Nhờ đó, Việt Nam đang nổi lên như một trong những nền kinh tế năng động của khu vực, trong đó hai dòng chảy chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đóng vai trò chất xúc tác quan trọng.
Tổ chức UNDP đánh giá cao những bước đi của Việt Nam khi nhanh chóng tiếp cận các chuẩn mực quốc tế thông qua Luật Bảo vệ Môi trường và Quyết định 21/2025 về Danh mục phân loại xanh. Tuy nhiên, thách thức vẫn tồn tại, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ – nhóm còn gặp khó trong việc ứng dụng công nghệ xanh, thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn hay tìm kiếm nguồn vốn để nâng cấp hệ thống sản xuất.
Theo chuyên gia Tạ Đức Bình (Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường), yếu tố quyết định của quá trình chuyển đổi xanh hiện nay nằm ở thể chế, tính minh bạch và xu hướng đầu tư toàn cầu. Danh mục phân loại xanh, theo ông, là bước ngoặt vì giúp giảm rủi ro, chuẩn hóa các tiêu chí và nâng cao lòng tin của nhà đầu tư.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Larry Lee Chio Lim - Phó Tổng giám đốc Sabeco nhận định bối cảnh cạnh tranh toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ. Quy mô thị trường tài chính bền vững năm 2024 đã đạt 5,87 nghìn tỷ USD; đến đầu năm 2025, kinh tế xanh toàn cầu tăng lên 7,9 nghìn tỷ USD, tương đương gần 9% giá trị thị trường chứng khoán thế giới. Dòng vốn đang chảy mạnh vào các doanh nghiệp có chiến lược ESG rõ ràng.
Ông nhấn mạnh: “Tính bền vững không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để tiếp cận thị trường, thu hút nhân tài và tạo dựng niềm tin lâu dài. Doanh nghiệp đầu tư sớm vào tiết kiệm năng lượng có thể giảm 5–14% chi phí vận hành, một lợi thế cạnh tranh thực sự trong dài hạn.”
Trần Huyền