Vụ Xuân 2025 tại Hà Nội đánh dấu bước chuyển tích cực trong canh tác lúa khi nhiều hộ nông dân áp dụng mô hình SRI cải tiến kết hợp cấy máy theo hướng hữu cơ. Trên những diện tích thử nghiệm, phương thức gieo cấy mới đã đem lại kết quả vượt mong đợi: cây lúa phát triển khỏe mạnh, thân cứng, tỷ lệ bông nhiều hơn hẳn so với phương pháp truyền thống, trung bình đạt 18-20 bông/khóm, có khóm lên tới 25 bông.
Không chỉ mang lại năng suất cao, mô hình còn giúp giảm đáng kể lượng giống gieo cấy, tiết kiệm công chăm sóc và giảm nhu cầu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật từ 40-50%. Đồng thời, sâu bệnh được kiểm soát tốt hơn, giúp nông dân an tâm hơn với mùa vụ, trong khi năng suất tăng thêm 10-12% so với cách canh tác cũ. Những kết quả này đã tạo niềm tin mạnh mẽ cho người dân về hiệu quả và tính bền vững của mô hình.
Theo bà Lưu Thị Hằng - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, SRI không chỉ giúp cây lúa phát triển cân đối, tiết kiệm nước, giảm phân bón và thuốc BVTV mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí mê-tan từ ruộng lúa. Dù vậy, mô hình trước đây khó nhân rộng vì nông dân phải cấy tay, tốn nhiều công lao động, trong khi nhân lực nông thôn ngày càng khan hiếm.
Để tháo gỡ nút thắt này, Hà Nội đã triển khai thử nghiệm các mô hình SRI cải tiến kết hợp cấy máy tại nhiều địa phương trong vụ Xuân và Mùa 2025, bao gồm các xã thuộc Liên Mạc, Hồng Sơn và Ứng Hòa. Kết quả đánh giá cho thấy năng suất lúa tăng 10-12%, tương đương 6,4-7,8 tạ/ha, đồng thời lợi nhuận tăng thêm từ 19,8-25,6 triệu đồng/ha. Chất lượng lúa đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường, trong khi lượng khí mê-tan thải ra từ ruộng lúa giảm đáng kể.
Những kết quả này không chỉ đem lại lợi ích kinh tế trực tiếp cho nông dân mà còn mở ra hướng đi bền vững cho nông nghiệp hữu cơ và giảm phát thải khí nhà kính. Việc áp dụng kết hợp SRI và cấy máy giúp tiết kiệm công lao động, phù hợp với xu hướng thiếu hụt nhân lực ở nông thôn, đồng thời nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng lúa.
Trong hàng trăm năm, người nông dân quen với việc canh tác lúa theo lối truyền thống: ruộng luôn ngập nước, bón nhiều phân hóa học, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để bảo đảm năng suất. Tuy nhiên, cách làm này vừa gây lãng phí nước, vừa tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm đất - nước, lại làm tăng lượng khí nhà kính. Bởi vậy, việc chuyển sang mô hình SRI trở thành yêu cầu cấp thiết nếu muốn xây dựng nền nông nghiệp bền vững.
Đến nay, diện tích áp dụng kỹ thuật SRI ở Hà Nội đã tăng nhanh. Hơn 90% diện tích lúa đang áp dụng SRI ở một hoặc nhiều công đoạn. Tỷ lệ áp dụng toàn phần cũng tăng đều qua các năm, hiện đạt 15–20% tổng diện tích gieo cấy hằng năm. Tuy nhiên, thay đổi thói quen canh tác ngàn đời không đơn giản, khi nông dân chưa quen với phương thức mới và còn nhiều băn khoăn về hiệu quả.
Để giải quyết trở ngại này, chính sách hỗ trợ cơ giới hóa của thành phố đóng vai trò quyết định. Từ năm 2023, HĐND TP Hà Nội đã ban hành Nghị quyết 08/2023/NQ-HĐND, trong đó hỗ trợ kinh phí cho các tổ chức, hộ nông dân mua máy móc phục vụ canh tác lúa. Nhờ sự hỗ trợ này, việc kết hợp SRI với cấy máy mới thực sự có cơ hội mở rộng.
Theo chỉ đạo của thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã phối hợp với các huyện, xã đưa cơ giới hóa vào đồng ruộng, mở đường cho mô hình SRI cải tiến theo hướng hữu cơ, giảm phát thải được triển khai rộng rãi hơn. Ông Nguyễn Mạnh Phương - Phó Giám đốc Sở cho biết dù là đô thị lớn, Hà Nội vẫn còn khoảng 150.000 ha đất lúa, nên bài toán sản xuất thông minh, tiết kiệm, xanh và sạch là yêu cầu bắt buộc trong giai đoạn tới.
Mô hình SRI cải tiến không chỉ giúp tăng năng suất và chất lượng gạo mà còn mở ra cơ hội thu lợi từ tín chỉ carbon – một nguồn thu mới, bền vững và nhiều tiềm năng cho nông dân. Đây là bước đi phù hợp với chủ trương sản xuất nông nghiệp giá trị cao.
Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, mở rộng diện tích áp dụng mô hình cấy máy SRI; đồng thời phối hợp với các địa phương thực hiện hiệu quả chính sách hỗ trợ cơ giới hóa theo Nghị quyết 08. Trên cơ sở Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn 2050” vừa ban hành, thành phố sẽ cụ thể hóa các mục tiêu giảm ít nhất 10% lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020.
Trần Huyền