Xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2025 đã ghi nhận kết quả ấn tượng với kim ngạch đạt 6,22 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, đằng sau con số tích cực này là áp lực không nhỏ từ cuộc “chạy đua” của các doanh nghiệp nhằm đẩy nhanh tiến độ giao hàng, đặc biệt sang thị trường Hoa Kỳ trước thời điểm ngày 7/8 - mốc bắt đầu áp dụng mức thuế đối ứng mới 20% mà nước này đã công bố từ đầu tháng 7. Chính sách này, kết hợp cùng thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp, đang tạo ra những ảnh hưởng rõ rệt đến dòng chảy thương mại.
Hoa Kỳ - một trong những thị trường chủ lực của thủy sản Việt, đã chứng kiến sự sụt giảm trong tháng 7 với kim ngạch chỉ đạt 145,8 triệu USD, giảm gần 20% so với cùng kỳ. Dù tính lũy kế 7 tháng vẫn ghi nhận mức tăng 10,4%, nhưng xu hướng đi xuống rõ ràng đang khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại, đặc biệt với mặt hàng tôm - vốn đang đối mặt nguy cơ mất thị trường do mức thuế chống bán phá giá sơ bộ trong kỳ POR19 lên tới 33,29%.
Nếu mức thuế này được giữ nguyên vào cuối năm, việc xuất khẩu tôm sang Mỹ sẽ ngày càng khó khăn hơn, đặc biệt khi phải cạnh tranh với các nước như Ecuador, Indonesia hay Philippines - những quốc gia đang chịu thuế thấp hơn.
Trái ngược với thị trường Mỹ, Trung Quốc lại nổi lên như một điểm sáng của ngành thủy sản. Trong tháng 7, xuất khẩu sang thị trường này đạt 221,5 triệu USD, tăng mạnh 31,7% so với cùng kỳ năm ngoái, nâng tổng kim ngạch 7 tháng lên 1,33 tỷ USD - tương đương mức tăng trưởng 42,6%. Sự phục hồi nhu cầu nhập khẩu từ Trung Quốc, đặc biệt đối với tôm và mực, cùng với chiến lược chuyển hướng linh hoạt của doanh nghiệp đã giúp thủy sản Việt tận dụng tốt các ưu đãi từ các hiệp định thương mại như RCEP và CPTPP.
Bên cạnh hai thị trường lớn là Hoa Kỳ và Trung Quốc, nhiều thị trường khác như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN cũng ghi nhận tín hiệu tích cực, cho thấy sức tiêu thụ toàn cầu đang có xu hướng nghiêng về những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, giá cả hợp lý và nguồn cung ổn định.
Theo nhận định từ VASEP, bức tranh xuất khẩu thủy sản từ nay đến cuối năm sẽ là sự đan xen giữa thách thức và kỳ vọng. Thách thức đến từ các hàng rào thuế quan, bất ổn địa chính trị, đứt gãy chuỗi cung ứng. Nhưng ở chiều ngược lại, các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP hay UKVFTA tiếp tục là lợi thế cạnh tranh lớn, giúp thủy sản Việt mở rộng thị trường, nhất là với các dòng sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao.
Ngành cá ngừ Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là tại thị trường Hoa Kỳ - nơi được xem là thị trường tiêu thụ cá ngừ lớn nhất thế giới, với mức nhập khẩu trung bình trên 300.000 tấn mỗi năm. Trong số các quốc gia cung cấp cá ngừ cho Mỹ, Việt Nam hiện đứng thứ hai, chiếm khoảng 18% thị phần, sau Thái Lan (28%) và trên Indonesia, Mexico, Ecuador. Tuy nhiên, vị thế này đang bị đe dọa nghiêm trọng do tác động từ các chính sách thuế mới và những bất cập trong quy định trong nước.
Tính riêng tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đã giảm gần 19%, kéo tổng kim ngạch 7 tháng đầu năm xuống còn 542 triệu USD - tức giảm 2,8% so với cùng kỳ. Dù mức giảm không quá lớn, nhưng đây là tín hiệu đáng lo ngại trong bối cảnh các nước khác như Ecuador lại ghi nhận mức tăng đột biến, tới 64% về khối lượng xuất khẩu cá ngừ sang Hoa Kỳ trong 5 tháng đầu năm.
Một phần nguyên nhân đến từ những quy định nội địa chưa phù hợp. Chẳng hạn, Nghị định 37 hiện đang cấm doanh nghiệp trộn lẫn nguyên liệu khai thác trong nước với nguyên liệu nhập khẩu - một quy định khiến nguồn cung chế biến gặp khó. Ngoài ra, quy định giới hạn kích thước tối thiểu khi khai thác cá ngừ vằn là 0,5m cũng khiến nhiều ngư dân e ngại ra khơi, vì nếu đánh bắt được cá nhỏ cũng không thể tiêu thụ hợp pháp. Hệ quả là doanh nghiệp không có đủ nguyên liệu để sản xuất, từ đó bỏ lỡ các cơ hội xuất khẩu và hạn ngạch thuế quan ưu đãi 11.500 tấn sang EU theo EVFTA.
Không chỉ gặp khó ở nguồn cung trong nước, các doanh nghiệp cá ngừ Việt Nam còn phải cạnh tranh gay gắt về giá tại thị trường xuất khẩu. Việc Hoa Kỳ công bố mức thuế mới, trong đó Ecuador chỉ chịu thuế 15% - thấp nhất trong nhóm, càng khiến sức cạnh tranh của Việt Nam suy giảm. Với lợi thế về địa lý gần Mỹ, chi phí logistics thấp và năng lực chế biến đạt chuẩn quốc tế, Ecuador đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn với các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ.
Trong khi đó, mức thuế cao hơn đang khiến xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Mỹ chững lại. Trong quý II/2025, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chỉ giữ ở mức tương đương cùng kỳ năm ngoái. Riêng tháng 6, con số này đã sụt giảm tới 41%. Sự sụt giảm không chỉ đến từ chi phí mà còn bởi xu hướng chuyển dịch đơn hàng của các nhà phân phối và chuỗi bán lẻ tại Hoa Kỳ, vốn luôn ưu tiên những nguồn cung ổn định, ít rủi ro về thuế.
Với bối cảnh hiện tại, sức cạnh tranh của cá ngừ Việt Nam tại thị trường Hoa Kỳ đang bị bào mòn đáng kể. Nếu không có điều chỉnh kịp thời về chính sách trong nước cũng như giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với thị trường, nguy cơ mất thị phần vào tay các đối thủ như Ecuador sẽ là điều khó tránh khỏi.