Khi bảo hiểm trở thành trụ cột tài chính sau thiên tai

Nhiều cơn bão và hoàn lưu sau bão thời gian qua đã gây thiệt hại nghiêm trọng trên diện rộng, khiến nhiều địa phương bị tàn phá nặng nề. Theo ước tính của cơ quan chức năng, tổng tổn thất kinh tế lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng, phản ánh sức tàn phá ngày càng khốc liệt của thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng.

Theo Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), tính đến ngày 10/10, tổng số tiền yêu cầu bồi thường bảo hiểm phi nhân thọ và sức khỏe sau bão Bualoi đạt 1.674 tỷ đồng với 3.748 vụ việc. Trong đó, 2.653 vụ thuộc lĩnh vực xe cơ giới, thiệt hại khoảng 76 tỷ đồng; 2 vụ bảo hiểm sức khỏe ghi nhận 245 triệu đồng; và 12 vụ thuộc bảo hiểm thân tàu, nông nghiệp, tổng thiệt hại hơn 4,7 tỷ đồng. Riêng bảo hiểm nhân thọ ghi nhận 5 vụ tử vong và thương tật, tổng chi trả 480 triệu đồng.

Dù con số thiệt hại năm nay cao, song không phải cá biệt nếu so với các năm trước. Bão Yagi năm ngoái gây tổn thất 81.500 tỷ đồng, trong đó doanh nghiệp bảo hiểm chi trả 11.627 tỷ đồng, tương đương 14% tổng thiệt hại kinh tế – cao gấp 4–5 lần so với các cơn bão lớn trước đây.

Trước đó, bão Damrey (2017) gây thiệt hại 22.000 tỷ đồng nhưng tiền bồi thường bảo hiểm chỉ khoảng 700 tỷ đồng; còn bão Ketsana (2009) tàn phá 170.000 ngôi nhà, gây tổn thất 16.000 tỷ đồng, song chỉ 600 tỷ đồng được bảo hiểm chi trả.

Những số liệu này cho thấy vai trò ngày càng lớn của bảo hiểm trong phục hồi kinh tế sau thiên tai. Nếu trước đây, thiệt hại sau bão chủ yếu trông chờ vào ngân sách Nhà nước và nguồn cứu trợ, thì nay doanh nghiệp bảo hiểm đã trở thành lực lượng tài chính chủ động chia sẻ rủi ro, giúp giảm áp lực lên nguồn lực công.

Theo Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, sau các cơn bão Bualoi và Yagi, nhận thức của người dân và doanh nghiệp về bảo hiểm tài sản đã thay đổi rõ rệt. Nhiều người không còn xem bảo hiểm là “khoản chi phí”, mà coi đó là công cụ tài chính thiết yếu giúp khôi phục nhanh sau thiên tai.

Thực tế, bảo hiểm đang trở thành “nguồn tài chính khẩn cấp” giúp nền kinh tế chống chịu tốt hơn trước biến động khí hậu. Theo các chuyên gia, ba nhóm cần được ưu tiên bảo vệ gồm: người dân và hộ kinh doanh ven biển, doanh nghiệp sản xuất – logistics – nông nghiệp công nghệ cao, và các đô thị lớn – nơi rủi ro ngập úng, cháy nổ, hỏa hoạn đang gia tăng.

Ông Nguyễn Đức Thắng, Chủ tịch GAMA Global Việt Nam, nhấn mạnh bảo hiểm chính là “tấm khiên kinh tế” giúp giảm gánh nặng cho xã hội: “Khi người dân và doanh nghiệp có bảo hiểm, chi phí khắc phục hậu quả thiên tai sẽ được chi trả bởi doanh nghiệp bảo hiểm, thay vì dồn lên ngân sách Nhà nước. Sau các cơn bão lớn như Yagi hay Bualoi, ngành bảo hiểm đã chi trả hàng chục nghìn tỷ đồng, giúp nhiều hộ gia đình và doanh nghiệp sớm ổn định sản xuất, đời sống”. 

Bảo hiểm không chỉ là công cụ chia sẻ rủi ro, mà còn là cơ chế tài chính quan trọng giúp xã hội phục hồi nhanh hơn sau thiên tai. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, mở rộng độ bao phủ bảo hiểm và khuyến khích người dân tham gia đang trở thành yêu cầu cấp thiết để đảm bảo phát triển kinh tế bền vững.

Bảo hiểm “xanh” – xu hướng mới trong thời biến đổi khí hậu

Theo Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, trước tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu, người dân đang ngày càng quan tâm tới các sản phẩm bảo hiểm “xanh” và thích ứng rủi ro, như bảo hiểm thiên tai hay bảo hiểm nông nghiệp. Dự báo, thị trường bảo hiểm Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng doanh thu hằng năm, đồng thời chuyển dịch mạnh sang các sản phẩm thân thiện môi trường.

Ông Nguyễn Đức Thắng cho rằng, để khuyến khích người dân và doanh nghiệp chủ động tham gia, truyền thông và giáo dục tài chính cần được đẩy mạnh hơn nữa: “Người dân cần hiểu rằng bảo hiểm không phải là chi phí, mà là công cụ bảo vệ tài chính dài hạn.”

Theo Hiệp hội, phí bảo hiểm tài sản trong thời gian tới có thể tăng nhẹ do rủi ro thiên tai cao hơn, nhưng công nghệ số hóa – đặc biệt là các hệ thống dự báo rủi ro và tái bảo hiểm quốc tế – sẽ giúp kiểm soát chi phí hiệu quả. Doanh nghiệp bảo hiểm cũng đang hướng tới các sản phẩm linh hoạt, đáp ứng đa dạng nhu cầu bảo vệ, đồng thời hỗ trợ nhóm dễ bị tổn thương hướng tới phát triển bền vững.

Các chuyên gia dự báo, biến đổi khí hậu sẽ là động lực chính thúc đẩy thị trường bảo hiểm phi nhân thọ tăng trưởng mạnh. Những lĩnh vực có tiềm năng lớn gồm bảo hiểm tài sản, bảo hiểm thiên tai, bảo hiểm nông nghiệp và bảo hiểm gián đoạn kinh doanh – các sản phẩm hướng tới doanh nghiệp xanh, bền vững.

Một xu hướng đáng chú ý là sự chuyển dịch từ “bán bảo hiểm” sang “tư vấn quản trị rủi ro toàn diện”. Các doanh nghiệp bảo hiểm cần ứng dụng dữ liệu khí tượng, bản đồ ngập, trí tuệ nhân tạo để định phí chính xác, minh bạch hơn. Ngoài ra, ông Thắng cũng đề xuất cho phép tính phí bảo hiểm tài sản và nông nghiệp vào chi phí hợp lý của doanh nghiệp, góp phần khuyến khích tham gia.

Cuối cùng, các chính sách khuyến khích tài chính như ưu đãi thuế cho doanh nghiệp mua bảo hiểm cho người lao động, hoặc hỗ trợ phí bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thiên tai cho hộ nghèo, sẽ là giải pháp quan trọng để mở rộng độ bao phủ và phát triển thị trường bảo hiểm theo hướng bền vững.