Sau những năm tháng thích ứng với môi trường kinh doanh khắc nghiệt, các doanh nghiệp và hộ kinh doanh miền núi Thanh Hóa đã dần tìm được hướng đi riêng. Sự dịch chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình kinh doanh bài bản, đầu tư vào công nghệ chế biến, xây dựng thương hiệu nông sản và dịch vụ du lịch cộng đồng cho thấy một bước tiến mới trong tư duy phát triển của khu vực này.
Ông Hoàng Văn Liên, Quản lý Công ty THHH và Sản xuất thương mại Quyết Duy Tuấn (xã Ban Công, huyện Bá Thước) chia sẻ: “Ở vùng cao này, nếu cứ làm như cũ thì không thể khá lên được. Chúng tôi xác định phải sản xuất sạch, có chứng nhận, có thương hiệu thì mới tìm được đầu ra bền vững, mới đưa sản phẩm địa phương ra khỏi vùng núi, tiếp cận thị trường rộng lớn hơn”.
Thực tế cũng cho thấy, kinh tế tư nhân tại vùng cao đang ngày càng gắn bó với việc phát triển bền vững, tôn trọng tài nguyên thiên nhiên và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương. Nhiều doanh nghiệp du lịch cộng đồng, thay vì chỉ tập trung khai thác ngắn hạn, đã xây dựng mô hình phát triển xanh, đào tạo người dân bản địa làm hướng dẫn viên, chủ homestay, góp phần tạo sinh kế lâu dài cho cộng đồng.
Nhận thức rõ vai trò của kinh tế tư nhân trong phát triển vùng cao, tỉnh Thanh Hóa thời gian qua đã nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp. Các thủ tục hành chính được rút gọn, chính sách ưu đãi đầu tư được ban hành, các chương trình xúc tiến thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp được triển khai rộng rãi.
Tuy nhiên, tiềm năng to lớn ấy sẽ chỉ dừng lại ở những tia hy vọng nếu không có sự đầu tư bài bản về hạ tầng, nguồn nhân lực, công nghệ và đặc biệt là những định hướng chiến lược rõ ràng từ các cấp chính quyền. Bởi thực tế vẫn còn không ít "nút thắt" cần tháo gỡ.
Thủ tục đất đai, giải phóng mặt bằng, thiếu quỹ đất sạch và hạn chế trong kết nối hạ tầng giao thông vẫn là những rào cản lớn đối với nhà đầu tư.
Ông Nguyễn Hữu Hưng, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Sơn tại huyện Bá Thước, thẳng thắn chia sẻ: “Chúng tôi rất muốn mở rộng nhà xưởng, tăng quy mô sản xuất, nhưng nhiều dự án chậm tiến độ vì vướng giải phóng mặt bằng. Nếu không tháo gỡ sớm, các cơ hội đầu tư sẽ lần lượt trôi qua.”
Bên cạnh đó, sự thiếu hụt nguồn nhân lực có tay nghề cao cũng là bài toán hóc búa. Nhiều doanh nghiệp phải tự đào tạo hoặc chấp nhận thuê lao động chưa qua đào tạo, ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất và chất lượng sản phẩm.
Từ góc nhìn quản trị của chính quyền địa phương, việc gỡ bỏ rào cản và thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển tại các khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và nhất quán trên nhiều khía cạnh như cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn lực, hỗ trợ đổi mới sáng tạo và ứng dụng khoa học công nghệ, tăng cường liên kết và hợp tác để xây dựng các chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng bền vững. Để thực hiện hiệu quả những hành động trên, cần có sự quyết tâm cao, tầm nhìn dài hạn, sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ban, ngành và sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và người dân”.
Bên cạnh đó, những đề xuất về việc ưu tiên đầu tư vào lĩnh vực chế biến nông lâm sản, du lịch sinh thái cộng đồng, bảo tồn làng nghề truyền thống, cũng như việc đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm OCOP đang được nhiều địa phương tích cực hưởng ứng. Song song đó, các cấp chính quyền cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, tháo gỡ triệt để các rào cản hành chính, giảm chi phí không chính thức để khuyến khích tinh thần khởi nghiệp vùng cao.
Những cam kết ấy, nếu được hiện thực hóa bằng hành động cụ thể, sẽ tạo nên một bệ đỡ vững chắc, khơi dậy sự tự tin để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, đổi mới và phát triển trên mảnh đất giàu tiềm năng này. Chính những động lực từ kinh tế tư nhân đang thắp lên kỳ vọng về một tương lai tươi sáng cho vùng cao Thanh Hóa.
Điển hình như ở bản Mạ, thị trấn Thường Xuân, trước đây cách biệt bởi dòng sông Chu nên đời sống của bà con gặp muôn vàn khó khăn. Nhưng từ khi có cầu treo, du lịch sinh thái cộng đồng đã thổi một luồng gió mới, mang đến sự đổi thay rõ rệt trong đời sống người dân.
Ông Vi Văn Tiên, chủ Homestay ở Bản Mạ, xúc động chia sẻ: “Trước kia bản Mạ mình cách biệt bởi sông Chu. Từ khi có cầu treo, du lịch sinh thái cộng đồng phát triển, đời sống đổi khác. Ở đây, không có du lịch, chắc cả năm chỉ trông chờ vào hạt thóc, hạt ngô. Giờ có thêm thu nhập, gặp gỡ khách khứa, tự tin, tự hào về quê hương nhiều lắm”.
Kinh tế tư nhân đang tạo những chuyển biến tích cực cho vùng cao Thanh Hóa, từ việc làm, thu nhập đến thay đổi tư duy sản xuất và bảo tồn văn hóa. Chương trình OCOP là ví dụ điển hình, thúc đẩy hàng hóa sạch, có thương hiệu, giúp vùng hội nhập chuỗi giá trị. Tuy nhiên, để kinh tế tư nhân thực sự bứt phá, cần sự đồng hành, chính sách bài bản từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt là hành lang pháp lý thuận lợi.