Theo đánh giá của Hiệp hội Nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), Việt Nam sẽ có hơn 1 triệu xe điện vào năm 2028 và khoảng 3,5 triệu xe điện vào năm 2040. Cũng theo VAMA, chỉ tính riêng trong năm 2024, đã có hơn 340 nghìn xe ô tô điện được bán ra bởi các thành viên của Hiệp hội.
Còn theo tổ chức nghiên cứu thị trường 6Wresearch, quy mô thị trường xe điện tại nước ta dự kiến đạt tỷ suất tăng trưởng hàng năm (CAGR) lên tới hơn 22% trong giai đoạn 2020 - 2025.
Những con số trên cho thấy tiềm năng to lớn của xe điện tại thị trường Việt Nam. Với các đô thị lớn đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, việc chuyển đổi sang sử dụng xe điện được đánh giá là phương pháp quan trọng góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Mặc dù vậy, một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là thiếu hụt hạ tầng trạm sạc, khiến cho xu hướng chuyển đổi từ phương tiện chạy xăng dầu sang chạy bằng điện vẫn chưa cao; đang làm phát sinh nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận, dẫn tới mức tăng trưởng xe điện đối diện viễn cảnh bị kéo tụt lại.
Tại buổi Tọa đàm “Chuyển đổi xe xăng sang xe điện: Để không ai bị bỏ lại phía sau” do Báo Tiền phong tổ chức ngày 21/7, nhiều ý kiến đóng góp đã được đưa ra nhằm giải pháp cho bài toán về hệ thống trạm sạc xe.
Theo ông Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, hiện tại hệ thống trạm sạc xe điện mới chỉ do các doanh nghiệp tự phát triển. Trong đó, VinFast đang xây dựng hệ thống trạm sạc quy mô lớn với 150.000 cổng, mật độ 3,5km/trạm để đáp ứng nhu cầu của người dân.
Tuy nhiên, để thực hiện được chủ trương chuyển đổi phương tiện xanh, ông Sưởng cho rằng, cần có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền trong việc phát triển các trạm sạc, nhất là trên địa bàn TP. Hà Nội.
Thông tin tại sự kiện, ông Phan Trường Thành, Trưởng Phòng Tài chính đầu tư, Sở Xây dựng TP. Hà Nội cho biết, Hà Nội hiện có khoảng 1.000 trụ sạc các loại, phục vụ sạc xe công cộng, xe ô tô, xe máy và xe đạp điện.
Điều tra sơ bộ cho thấy, hiện Hà Nội có khoảng gần 7 triệu phương tiện, trong đó có khoảng 95% là xe xăng. Riêng khu vực trong Vành đai 1, nơi sẽ bắt đầu chuyển đổi sang xe máy điện từ năm 2026, đang có khoảng 450.000 phương tiện.
Là khu vực đầu tiên áp dụng chủ trương chuyển đổi phương tiện, trước mắt Hà Nội cần khảo sát để đánh giá nhu cầu của người dân nhằm đảm bảo nguồn điện cũng như an toàn điện. Sau khi có số liệu khảo sát, Hà Nội sẽ áp dụng Luật Thủ đô để hoàn thiện thể chế chính sách, từ đó hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Thành phố cũng có kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn khí thải cho xe máy và lên phương án kiểm định khí thái xe máy, dựa trên tiêu chuẩn do Bộ Xây dựng ban hành trong thời gian tới.
Theo PGS, TS. Nguyễn Đức Lượng, Trưởng khoa Kỹ thuật Môi trường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, cần nghiên cứu kỹ càng để có lộ trình chuyển đổi phù hợp. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thực hiện chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, tuy nhiên phải tùy thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội từng nước để có chính sách hợp lý.
Ông Lượng lấy ví dụ, Hàn Quốc là một trong những quốc gia đang có tốc độ chuyển đổi xe điện nhanh, với mục tiêu có hơn 7 triệu xe điện được sử dụng vào năm 2030. Để theo kịp kế hoạch đã đề ra, quốc gia này xây dựng nhiều chính sách để thúc đẩy nghiên cứu nhằm sản xuất và phát triển pin cũng như hệ thống trạm sạc.
Bên cạnh đó, Chính phủ Hàn Quốc cũng tăng cường hợp tác công - tư với các tập đoàn lớn như Hyundai, Kia để phát triển thị trường xe điện. Đặc biệt, hệ thống trạm sạc xe điện sẽ được tích hợp trực tiếp vào quy hoạch đô thị thông minh để tạo thuận lợi tối đa cho người dân.
Theo ông Lượng, đây là một mô hình đáng học hỏi, nhất là trong bối cảnh cơ sở hạ tầng đang gây nhiều khó khăn trong việc xây dựng hệ thống trạm sạc. Cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữ nhà nước - doanh nghiệp - người dân cũng như đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng mô hình thử nghiệm và hỗ trợ nhóm yếu thế để thực hiện được lộ trình đã đề ra.
Đối với khu vực nội đô thành phố, đặc biệt là khu phố cổ, nơi có nhiều ngõ nhỏ và nhà tập thể, việc tìm kiếm chỗ sạc xe cũng đang là điều khiến nhiều người băn khoăn. Hiện nay, để có thể sạc xe điện, hầu hết người dân sống tại những khu vực này đều sạc xe tại nhà, dẫn tới nguy cơ mất an toàn về cháy nổ. Làm thế nào để vừa đảm bảo đủ hệ thống trạm sạc, vừa thuận tiện và dễ dàng cho người dân sạc và gửi xe cũng là bài toán khó đang đặt ra.
Cho ý kiến về vấn đề này, PGS, TS. Hoàng Anh Lê, Trưởng Bộ môn Quản lý Môi trường - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) đánh giá, để chuyển đổi hiệu quả thì không chỉ cần các chính sách hành chính mà còn phải tính đến những yếu tố kỹ thuật và xã hội, đặc biệt là sự an toàn và thuận tiện trong sử dụng của người dân.
Theo ông Lê, thay vì tập trung phát triển hạ tầng sạc điện nhỏ lẻ thì ưu tiên thúc đẩy mô hình đổi pin, trong đó các hãng sản xuất có thể điều chỉnh thiết kế pin sao cho việc thay pin diễn ra nhanh chóng và thuận tiện, tương tự như việc đổ xăng hiện nay.
Bên cạnh đó, cần khai thác hiệu quả mạng lưới cây xăng hiện có bằng cách hợp tác với các chủ trạm để chuyển đổi thành điểm sạc hoặc đổi pin cho xe điện. Cách làm này giúp tiết kiệm chi phí đầu tư hạ tầng mới và nâng cao hiệu quả quản lý an toàn. Đồng thời, việc quy hoạch và phát triển đô thị cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành liên quan.
Theo thông tin từ Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng dự thảo về Quy chuẩn Kỹ thật Quốc gia (QCVN) về trụ sạc xe điện với sự tham gia của các bộ ngành, hiệp hội và chuyên gia, giúp bảo đảm an toàn cho hệ thống trạm sạc.
Dự thảo được xây dựng dựa trên tiêu chuẩn quốc tế IEC 61851, tập trung vào các yêu cầu kỹ thuật và an toàn cho trụ sạc, phù hợp với điều kiện hạ tầng tại Việt Nam. Nội dung quy chuẩn bao gồm các yêu cầu về an toàn điện, EMC, đo lường điện năng, ghi nhãn, đánh giá sự phù hợp và công bố hợp quy.
Để hỗ trợ doanh nghiệp, dự thảo cũng cho phép thừa nhận kết quả đánh giá của tổ chức nước ngoài đối với trụ sạc nhập khẩu. Trụ sạc phải được ghi nhãn rõ ràng, đầy đủ thông tin kỹ thuật và kèm theo hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt.