Trong hai ngày 20 - 21/11/2025, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng Viện Chính sách Kinh tế Môi trường thuộc Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, phối hợp UNDP Việt Nam, tổ chức khóa tập huấn dành cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý địa phương. Chương trình hướng tới củng cố nền tảng hiểu biết về kinh tế tuần hoàn, hỗ trợ xây dựng hệ thống chính sách, mô hình kinh doanh và công nghệ, đồng thời thúc đẩy các mô hình sản xuất, tiêu dùng bền vững.
Không chỉ mang tính lý thuyết, khóa tập huấn còn giúp doanh nghiệp tiếp cận các quy định, xu thế quốc tế mới nhất, làm quen với những công cụ đo lường và giám sát, qua đó từng bước xây dựng kế hoạch triển khai phù hợp điều kiện thực tiễn tại địa phương.
Phát biểu tại chương trình, TS. Mai Thanh Dung - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh rằng kinh tế tuần hoàn đã được đưa vào nhiều nghị quyết và chương trình trọng điểm của Chính phủ, trong đó mới nhất là Nghị quyết 222 về kế hoạch hành động quốc gia. Theo ông, sự quan tâm của Nhà nước đang thúc đẩy mô hình này lan rộng hơn vào thực tiễn sản xuất và trở thành yếu tố quan trọng khi đánh giá năng lực cạnh tranh.
TS. Dung cho rằng nâng cao nhận thức chính là bước mở đầu cho quá trình chuyển đổi. Khi nắm rõ bản chất và lợi ích, doanh nghiệp sẽ dễ dàng hơn trong việc đưa mô hình vào hoạt động sản xuất. Sự chia sẻ này cũng được đại diện UNDP Việt Nam, bà Hoàng Thị Diệu Linh, đồng tình. Bà cho biết từ năm 2021, UNDP đã triển khai nhiều khóa đào tạo ở Hà Nội, Huế, TP.HCM để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận mô hình tuần hoàn.
Ở góc độ quốc tế, bà Linh nhận định kinh tế tuần hoàn không còn đơn thuần là một xu hướng mà đã được nhiều nước ưu tiên trong chính sách phát triển. Từ châu Âu đến châu Á, hàng loạt sáng kiến và chương trình hành động đang được triển khai mạnh mẽ. Tại Việt Nam, định hướng này đã được thể chế hóa thông qua Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn, Kế hoạch hành động quốc gia và quy định trong Nghị định 08, trong đó yêu cầu nhà sản xuất thu hồi và tái chế tối thiểu 22% bao bì từ năm 2025.
Dù vậy, theo đại diện UNDP, doanh nghiệp Việt vẫn gặp nhiều rào cản: thiếu hướng dẫn kỹ thuật, thiếu quy định vận hành mô hình tuần hoàn, khó tiếp cận tài chính xanh và công nghệ, hay khó khăn trong thiết kế sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Bà Linh cho rằng người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến tính bền vững, và chính điều này khiến kinh tế tuần hoàn trở thành lợi thế cạnh tranh thực sự cho doanh nghiệp.
Tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh - Viện trưởng Viện Chính sách Kinh tế Môi trường nhấn mạnh rằng doanh nghiệp chỉ có thể theo đuổi mô hình tuần hoàn nếu nhận thấy lợi ích kinh tế rõ ràng. Ông so sánh mô hình tuyến tính truyền thống, vốn sử dụng tài nguyên và xả thải hoàn toàn, với kinh tế tuần hoàn, nơi chất thải được tái sử dụng và tái chế để tạo ra giá trị mới.
Lấy ví dụ từ ngành thép, ông cho biết doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí đáng kể khi sử dụng phế liệu tái chế thay vì nguyên liệu khai thác mới. Chính khoảng chênh lệch chi phí này đã tạo nên thị trường thu gom và trở thành động lực tự nhiên thúc đẩy mô hình tuần hoàn.
Không chỉ trong công nghiệp nặng, các lĩnh vực như chăn nuôi - thủy sản cũng cho thấy tiềm năng lớn khi phụ phẩm có thể được đưa vào các chuỗi sản xuất khác. Theo PGS.TS Chinh, Việt Nam đang có nhiều thuận lợi để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn: khung chính sách ngày càng hoàn thiện, sự đồng thuận xã hội tăng lên, khu vực tư nhân xuất hiện nhiều mô hình hiệu quả, cùng xu thế dịch chuyển xanh trên thế giới.
Những năm gần đây, các chính sách hỗ trợ như tín dụng xanh, trái phiếu xanh, khuyến khích đầu tư tư nhân đang mở ra nguồn lực mới. Kinh tế tuần hoàn cũng đã được tích hợp vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch vùng, quy hoạch ngành. Ở cấp trung gian, nhiều khu công nghiệp đang chuyển đổi theo hướng sinh thái, trong khi doanh nghiệp ngày càng chú trọng phân tích dòng nguyên liệu, đánh giá mức độ tuần hoàn và xây dựng lộ trình chuyển đổi dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ và tài chính.
Sự hội tụ của nhiều yếu tố, từ yêu cầu xuất khẩu theo cơ chế CBAM, thị trường carbon, dòng vốn công nghệ quốc tế, cho đến lợi thế chi phí của tái chế và áp lực xử lý chất thải đang tạo nên lực đẩy mạnh mẽ giúp Việt Nam tăng tốc.
Tuy vậy, để kinh tế tuần hoàn thực sự đi vào thực tế, theo các chuyên gia, điều quan trọng là phải nhận diện rõ bối cảnh và thách thức, xây dựng động lực nội tại và tạo sự đồng thuận từ trung ương đến địa phương. TS. Lại Văn Mạnh - Trưởng Ban Kinh tế Tài nguyên Môi trường cho rằng một trong những nhiệm vụ cấp bách là phối hợp cùng UBND cấp tỉnh ban hành các chính sách và khung hướng dẫn triển khai mô hình này ở từng lĩnh vực và địa phương.
Song song đó, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá, chỉ số giám sát ở cấp quốc gia và địa phương; đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho cả đội ngũ quản lý lẫn doanh nghiệp. Khi hệ thống chính sách, công cụ và năng lực thực thi được củng cố, kinh tế tuần hoàn sẽ không chỉ là mục tiêu chiến lược, mà trở thành động lực phát triển bền vững trong dài hạn.
Trần Huyền