Ngày 24/6, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức Hội thảo tham vấn về Dự thảo Kế hoạch Chi tiết triển khai Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm (LTTP) minh bạch, trách nhiệm và bền vững đến năm 2030. Sự kiện thu hút hơn 100 đại biểu từ các bộ, ngành, địa phương, đại sứ quán, tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ, viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và hiệp hội trong và ngoài nước, cùng các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển bền vững.
Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang chủ trì xây dựng Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) phiên bản 3.0, trong đó có tính đến phát thải của ngành nông nghiệp – đồng thời thúc đẩy đạt các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs). Việc xây dựng kế hoạch hành động chi tiết là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa các mục tiêu lớn thành hành động cụ thể, có khả năng thực thi cao, trong hành trình chuyển đổi hệ thống LTTP tại Việt Nam.
Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh rằng hệ thống lương thực, thực phẩm đang chịu áp lực lớn từ hàng loạt thách thức chưa từng có: biến đổi khí hậu khốc liệt, suy giảm đa dạng sinh học, đứt gãy chuỗi cung ứng do xung đột địa chính trị, cùng với chủ nghĩa bảo hộ gia tăng. Những cú sốc này không chỉ đe dọa an ninh lương thực toàn cầu, mà còn làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng giữa các quốc gia.
Đặc biệt, ông Tuấn cảnh báo rằng những nhóm yếu thế như nông dân nghèo, người tiêu dùng có thu nhập thấp và các hệ sinh thái tự nhiên chính là những đối tượng chịu tổn thương sâu sắc nhất. “Chúng ta không thể giải quyết khủng hoảng khí hậu nếu bỏ quên người nông dân quy mô nhỏ và các nhóm dễ tổn thương. Không thể kỳ vọng những quốc gia có thu nhập thấp bảo vệ môi trường nếu không có sự chia sẻ công bằng về trách nhiệm và lợi ích toàn cầu”, ông nhấn mạnh.
Ông Tuấn cũng chỉ ra rằng ngành nông nghiệp Việt Nam đang phải đối diện với nhiều khó khăn nội tại: phần lớn là nông hộ quy mô nhỏ, tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt, thị trường biến động mạnh, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu thay đổi nhanh chóng. Nông dân sản xuất nhỏ thường không tiếp cận được công nghệ, thông tin thị trường và chủ yếu tham gia vào những khâu ít giá trị trong chuỗi cung ứng.
Tuy vậy, nông nghiệp vẫn giữ vai trò trụ cột trong đảm bảo an ninh lương thực, ổn định xã hội và tạo sinh kế cho hơn 60% dân số Việt Nam, đóng góp khoảng 12% GDP quốc gia (theo số liệu năm 2024). Từ một quốc gia từng đối mặt với khủng hoảng lương thực, Việt Nam hiện là một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.
Kết thúc phát biểu, ông Tuấn nhắc lại lời kêu gọi của Tổng Thư ký Liên hợp quốc tại Hội nghị Thượng đỉnh Hệ thống lương thực toàn cầu năm 2021 (UNFSS), trong đó khẳng định: chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm không chỉ là nền tảng để đảm bảo an ninh lương thực, mà còn là chìa khóa để thực hiện đầy đủ 17 Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc.
Trước những thách thức nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu và gia tăng tính dễ tổn thương của các nhóm yếu thế, Việt Nam đang từng bước triển khai những hành động cụ thể nhằm kiến tạo một hệ thống lương thực, thực phẩm chống chịu, công bằng và bền vững. Tại Hội thảo tham vấn về Dự thảo Kế hoạch Chi tiết triển khai Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm (giai đoạn 2026-2030), các đại biểu đã cùng góp ý nội dung dự thảo, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và thảo luận kỹ thuật về các chủ đề quan trọng như thể chế, chính sách, nông nghiệp sinh thái, dinh dưỡng và thực phẩm địa phương, phân phối và tiêu dùng bền vững, giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm.
Sự kiện này là bước đi thiết thực nhằm cụ thể hóa các cam kết mạnh mẽ của Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế như UNFSS 2021, COP26 và COP28, trong đó nhấn mạnh mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và lồng ghép nội dung hệ thống lương thực vào Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC 3.0). Qua đó, Việt Nam kỳ vọng xây dựng một hệ thống lương thực, thực phẩm minh bạch, trách nhiệm, bền vững, đáp ứng đồng thời yêu cầu phát triển kinh tế, bảo đảm an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và thực hiện hiệu quả các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).
Tại hội thảo, ông Patrick Haverman - Phó Trưởng Đại diện thường trú UNDP Việt Nam khẳng định rằng Kế hoạch triển khai chi tiết (PIP) không chỉ là một văn bản hành chính, mà là bản lộ trình cụ thể giúp hiện thực hóa tầm nhìn về chuyển đổi hệ thống lương thực phù hợp với bối cảnh Việt Nam, xác định rõ trách nhiệm, ưu tiên và cơ chế huy động đầu tư, đặc biệt từ khu vực tư nhân. Ông cho rằng, để xây dựng được một hệ thống lương thực có khả năng chống chịu và công bằng, Việt Nam cần thực hiện những thay đổi mang tính hệ thống.
Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết Chính phủ Việt Nam đã xây dựng hàng loạt chiến lược và chương trình hành động hướng đến một nền nông nghiệp xanh, thông minh và bền vững. Nổi bật trong số đó là: Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050; Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm đến năm 2030; Đề án phát triển khoa học – công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp; và gần đây nhất là Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Ông Tuấn cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng rõ rệt của sự phối hợp liên ngành trong quá trình chuyển đổi. Cụ thể, từ tháng 3/2025, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã hợp nhất với Bộ Tài nguyên và Môi trường, trở thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đầu mối quốc gia về chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm. Trước đó, vào tháng 10/2024, Bộ này đã chủ trì ký kết Thỏa thuận Đối tác chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm tại Việt Nam với sự tham gia của 47 đối tác trong và ngoài nước.
Hiện nay, với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế như FAO, UNDP, IFAD, CIAT, CIRAD và Chính phủ Ireland, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai nhiều hoạt động cụ thể: xây dựng bộ chỉ số giám sát kế hoạch, thí điểm mô hình chuyển đổi tại Sơn La và Đồng Tháp, xây dựng tài liệu tập huấn, tổng hợp 100 mô hình nông nghiệp sinh thái phù hợp theo từng vùng. Dự kiến, kết quả bước đầu sẽ được tổng kết và công bố tại Hội nghị toàn cầu lần thứ hai về Hệ thống lương thực – thực phẩm (UNFSS+4) tổ chức vào tháng 7/2025 tại Ethiopia.